Tuy nhiên thời gian qua, nhiều nhà quản lý, nhà đầu tư và cả một số kiến trúc sư lại xem cây xanh như vật cản, phải nhường chỗ cho công trình xây dựng. Người ta cào ủi, san bằng tất cả, cả cây xanh, để có mặt bằng sạch làm dự án.

Gần đây nổi lên vấn đề cây xanh bị chặt hạ để nhường đất phát triển cầu, đường, metro. Số lượng cây bị chặt lên đến cả trăm. Việc này không bao giờ được chấp nhận tại các nước tiên tiến, nhưng ở Việt Nam có nguy cơ trở thành một xu hướng. 

Nếu không chấn chỉnh, xu hướng trên sẽ phá hoại mảng xanh vốn rất ít ỏi trong đô thị Việt Nam. Chấn chỉnh phải bắt đầu từ việc thay đổi tư duy lãnh đạo quản lý đô thị.

Nhà quản lý có thể viện lý do dự án mở đường, xây cầu... để phát triển đô thị, phát triển kinh tế, và việc chặt cây cổ thụ là đánh đổi cho một tương lai tốt hơn.

Tuy nhiên, qua đó cho thấy trong tư duy của các cơ quan quản lý chưa bao giờ xem cây xanh là một thực thể có sức sống và linh hồn trong đô thị để tìm các giải pháp bảo vệ chúng bằng mọi giá ngay từ đầu dự án.

Ít thấy dự án có nghiên cứu, phân tích, hiện trạng vị trí các cây cổ thụ một cách nghiêm túc trước khi cân nhắc chọn giải pháp thiết kế phù hợp.

Cũng chưa thấy nhà đầu tư hay cơ quan quản lý đưa ra nhiều phương án thiết kế để trưng cầu ý kiến của người dân, tạo sự đồng thuận trong dư luận...

Nguy cơ chặt cây với số lượng lớn không hề được nêu ra trước khi cơ quan chọn giải pháp thiết kế mà chỉ đưa ra khi mọi chuyện đã rồi, dự án đã được duyệt, đã ký hợp đồng với nhà thầu và việc chặt cây trở nên thành phương án duy nhất, không thể tránh khỏi.

Đã có bài học và kinh nghiệm ở các nước đi trước.

Trong quá trình phát triển hoặc cải tạo một khu vực có nhiều cây xanh, nhất là cây xanh cổ thụ, người ta buộc phải nghiên cứu, hỏi ý kiến chuyên gia và người dân địa phương ngay từ đầu, sau đó mới chọn giải pháp thiết kế ít gây tổn hại đến cây xanh.

Việt Nam cũng nên đặt yêu cầu bảo tồn cây xanh ngay từ đầu cho các dự án. Các chuyên gia tư vấn thiết kế có nhiệm vụ phải tìm cách giải quyết bài toán bảo tồn cây xanh và phát triển dự án.

Ưu tiên xem xét chọn các phương án có ý thức bảo vệ và phát triển cây xanh, mặt nước. Đồng thời hạn chế tối đa các quyết định cho phép chặt cây cổ thụ, trừ phi không thể cứu vãn cây đã bị chết.

Không chỉ nỗ lực giữ từng cây xanh, cũng cần huy động các nguồn lực để trồng thêm cây và bảo dưỡng duy tu cây hiện hữu. Nên nhớ rằng tỉ lệ cây xanh tại các đô thị Việt Nam vẫn dưới chuẩn quốc tế hàng chục lần. Phải thực hiện chính sách chặt 1 cây thì phải trồng lại ngay 10 cây mới.

Tránh xu hướng cho phép di dời cây lớn không đúng cách khá phổ biến hiện nay là cắt cả rễ sâu đuôi chuột, dẫn đến những cây này không thể sống lâu và có nguy cơ gãy đổ rất cao vì rễ không thể cắm sâu vào đất.

Cũng không thể bỏ qua việc thông tin cho người dân biết và lắng nghe ý kiến của người dân về tình trạng cây và lý do phải chặt bỏ, chỉ làm khi đạt được sự đồng thuận cao.

TS.KTS NGÔ VIẾT NAM SƠN