Khai thác nickel tại mỏ do Vale Indonesia điều hành ở tỉnh Đông Nam Sulawesi, Indonesia. Ảnh: reuters.com

Từ châu Á đến châu Âu và Mỹ, các công ty đa quốc gia đã tiến vào Indonesia để đảm bảo tiếp cận nguồn dự trữ nickel khổng lồ trong bối cảnh các lệnh hạn chế xuất khẩu của nước này thúc đẩy cạnh tranh xoay quanh kim loại thiết yếu này đối với sản xuất pin xe điện (EV).

Ngày 3/5, nhà sản xuất thép POSCO Holdings của Hàn Quốc cho biết sẽ chi 441 triệu USD để xây dựng một nhà máy luyện nickel trên đảo Halmahera, tỉnh Bắc Maluku của Indonesia. Công tác xây dựng dự kiến sẽ bắt đầu vào cuối năm nay, với mục tiêu khánh thành và đưa nhà máy đi vào hoạt động vào năm 2025.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Indonesia đã sản xuất 1,6 triệu tấn nickel vào năm 2022, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Indonesia và Australia cũng có trữ lượng nickel lớn nhất thế giới với 21 triệu tấn. Với hy vọng nâng vị thế của quốc gia mình trong chuỗi giá trị từ các hàng hóa thô, vào năm 2020, chính phủ của Tổng thống Joko Widodo (Jokowi) đã cấm xuất khẩu quặng nickel chưa qua chế biến, động thái khiến các công ty cần kim loại này đầu tư vào Indonesia.

Nhà máy của POSCO sẽ sản xuất các sản phẩm nickel trung gian để sử dụng trong pin sạc với công suất có thể đáp ứng cho 1 triệu chiếc EV.

Nhà sản xuất thép này không đơn độc. Tập đoàn hóa chất BASF của Đức và công ty khai khoáng Eramet của Pháp cũng sẽ đầu tư 2,6 tỉ USD vào một nhà máy ở tỉnh Bắc Maluku để sản xuất hợp chất nickel-cobalt được sử dụng trong pin EV. Người đứng đầu của BASF và Eramet đã gặp Tổng thống Jokowi tại Đức vào ngày 16/4 vừa qua để thúc đẩy cho kế hoạch của họ. Phát biểu tại Hội chợ thương mại Hannover Messe ở Đức vào tháng Tư vừa qua, ông Jokowi khẳng định: "Đầu tư vào Indonesia có nghĩa là đầu tư vào tương lai tươi sáng hơn".

Trung Quốc đã đi đầu trong làn sóng đầu tư vào sản xuất nickel ở Indonesia. Theo Bộ Đầu tư Indonesia, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực chế biến kim loại của nước này đã đạt khoảng 10,9 tỉ USD vào năm 2022, với gần 60% đến từ Trung Quốc Đại lục và Hong Kong (Trung Quốc). Một số công ty Trung Quốc được cho là cũng đang đầu tư thông qua Singapore.

Trung Quốc hiện dẫn đầu thế giới về việc sử dụng xe điện và được cho là chiếm khoảng 60% nhu cầu nickel toàn cầu. Các khoản đầu tư của Trung Quốc Đại lục, Hong Kong (Trung Quốc) và Singapore vào Indonesia chủ yếu tập trung vào các tỉnh Sulawesi và Bắc Maluku, nơi có chứa phần lớn trữ lượng nickel của đất nước. Một nguồn tin trong ngành cho hay các công ty Trung Quốc có xu hướng được hoan nghênh nhờ bí quyết chế biến nickel.

Các công ty Indonesia đã tìm kiếm quan hệ đối tác với các công ty Trung Quốc trước khi phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Trimegah Bangun Persada - công ty con của tập đoàn địa phương Harita Group - đã đưa một nhà máy luyện nickel vào hoạt động vào năm 2021 cùng với công ty Lygend Resources & Technology của Trung Quốc. Nhà máy này trở thành cơ sở đầu tiên ở Indonesia sử dụng quy trình lọc bằng axit áp suất cao để chiết xuất nickel từ quặng phẩm cấp thấp.

Được biết đến nhiều hơn với tên gọi Harita Nickel, Trimegah đã được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Indonesia vào ngày 12/4 vừa qua, huy động được gần 10.000 tỉ rupiah (673 triệu USD) - một trong những đợt IPO lớn nhất từ đầu năm đến nay. Về phần mình, Merdeka Battery Materials - nhà máy luyện nickel nằm dưới sự bảo trợ của công ty Merdeka Copper Gold - đã tiến hành IPO ngay sau đó và huy động được 9.200 tỷ rupiah. Merdeka Battery hiện đang hợp tác với "gã khổng lồ" ngành pin của Trung Quốc là CATL.

"Cơn sốt" đối với nguồn nickel của quốc gia Đông Nam Á này thậm chí còn khiến các nhà đầu tư Mỹ và Trung Quốc xích lại gần nhau. Cuối tháng Ba vừa qua, công ty sản xuất ô tô Ford Motor đã quyết định đầu tư vào các hoạt động luyện nickel của Vale Indonesia ở tỉnh Đông Nam Sulawesi trong khuôn khổ một dự án quy tụ công ty Zhejiang Huayou Cobalt của Trung Quốc.

Trao đổi với Nikkei Asia về khoản đầu tư của Ford, Đại sứ Mỹ tại Indonesia Sung Kim nói: "Tôi nghĩ họ đã đánh giá rất tốt. Họ rất cẩn thận xem xét tất cả các yếu tố liên quan trước khi bắt đầu hợp tác... Vì vậy, tôi thấy đó là một điều rất tích cực".

Trong khi đó, các công ty Nhật Bản hiện diện rất ít ở Indonesia. Hồi tháng 4/2022, Sumitomo Metal Mining thông báo sẽ ngừng dự án nghiên cứu khả thi về nhà máy chế biến nickel ở tỉnh Đông Nam Sulawesi - dự án mà Ford tham gia - sau khi xem xét tiến độ và chi phí xây dựng. Hanwa hiện đang đầu tư vào một dự án luyện nickel ở Indonesia do Tập đoàn Tsingshan Holding của Trung Quốc dẫn đầu. Đây là một trong số ít trường hợp trong lĩnh vực này có sự tham gia của các công ty Nhật Bản.

Hoạt động chế biến nickel ở Indonesia không phải là không có vấn đề. Khi Trimegah tiến hành IPO, một nhóm môi trường đã gửi thư tới cơ quan quản lý dịch vụ tài chính và giao dịch chứng khoán Indonesia cáo buộc công ty này đã gây ô nhiễm sông và đại dương.

Giá nickel đã giảm một phần vì tất cả các khoản đầu tư vào Indonesia đã tạo ra tình trạng dư thừa nguồn cung. Trong khi Indonesia không có động thái nào để buộc cắt giảm sản lượng. Ở những nơi khác trên thế giới, các dấu hiệu của chủ nghĩa bảo hộ đã xuất hiện đối với các nguồn tài nguyên quan trọng phục vụ cho ngành công nghiệp EV. Hồi tháng Tư, Chile công bố sẽ quốc hữu hóa ngành công nghiệp lithium lớn thứ hai thế giới của nước này./.