Là người đã có nhiều năm làm việc tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu của Singapore, giáo sư Vũ Minh Khương - nguyên thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ nhiệm kỳ 2016 - 2021 - vẫn luôn hướng về quê hương, đau đáu suy nghĩ làm thế nào để đóng góp cho đất nước phát triển hơn nữa.

Nhân chuyến thăm Singapore của Tổng Bí thư Tô Lâm, Tuổi Trẻ đã có cuộc trò chuyện với giáo sư về vấn đề này.

Để thể chế thành thế mạnh

* Chuyến thăm đầu tiên đến Singapore của Tổng Bí thư Tô Lâm được nhiều kỳ vọng, bởi Singapore là một quốc gia nhỏ bé nhưng có tiếng nói lớn. Ông đánh giá sao về điều này?

- Việt Nam và Singapore đều trân trọng nhau, có quan hệ rất đặc biệt. Ví dụ Việt Nam đã gửi cán bộ nguồn đầu tiên sang Singapore học, còn Singapore nhận thấy Việt Nam với những cải cách vừa qua là rất ấn tượng.

Tôi thấy có ba điểm, đầu tiên về thể chế của Việt Nam, vốn là điểm yếu thì lần này Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra một chiến lược rất đặc biệt để biến thế yếu đó thành thế mạnh vượt bậc của Việt Nam, rằng thế giới làm được cái gì là ta làm cái đó.

Cho nên việc tinh gọn bộ máy hay sáp nhập các tỉnh hay sửa đổi, cải cách một loạt luật là rất ấn tượng. Thứ hai là đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là một lựa chọn đúng. Thứ ba, Việt Nam đang cho thấy không chỉ nói mà còn làm và làm nhanh, nhiều khi vượt hơn cả mức người ta có thể tưởng tượng.

* Vậy Singapore đã vượt qua điểm nghẽn thể chế thế nào?

- Ở Singapore có một quan điểm mà tôi cho là rất sáng. Ở Việt Nam, ta hay nói về bẫy thu nhập trung bình nhưng ở Singapore, họ không xem đó là bẫy mà nó nằm ở ô lựa chọn. Ô nhiễm, lụt lội không có là vì họ không chọn như thế.

Khi nói về thể chế, làm thế nào để biến nó thành thế mạnh, ta cần phải lựa chọn những cái gì ưu tú nhất, căng mắt đại bàng của tư duy để học hỏi các nước, cái gì hay thì học hỏi. Ví dụ chúng ta có 6.400 thủ tục hành chính, vậy thì phải so sánh ta được cái gì và chưa được cái gì so với các nước trong khu vực như Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc.

Quản trị quốc gia cần nhìn về tương lai, đừng đau đáu quá khứ, tạo nền tảng cho tương lai qua giáo dục, đào tạo, đổi mới sáng tạo. Tại Singapore, người ta chú trọng nhất trong công tác cán bộ, đào tạo những người để lại di sản hơn là tài sản trước cho mình.

Những chữ S của Singapore

* Singapore bắt đầu bằng chữ S. Việt Nam cũng nằm trên dải đất hình chữ S. Những bài học lớn từ sự thành công của Singapore?

- Có bảy chữ S. Đầu tiên là "Survival", tức là xem sự sống còn của đất nước là lựa chọn của dân tộc, của lịch sử. Các nhà lãnh đạo phải xem đây là sứ mệnh, trách nhiệm chứ không phải công việc.

Thứ hai là "Strategy", chiến lược. Singapore không có tài nguyên thiên nhiên nhưng họ xác định con người chính là tài nguyên quý giá nhất. Vì vậy họ tập trung đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục.

Thứ ba là "Structure" - bộ máy nhà nước. Singapore thiết kế bộ máy giống như một đội bóng, tức là phải phối hợp chuyền bóng để ghi bàn. Còn nếu ai cũng đòi giữ bóng nhiều để ăn điểm là điều cực kỳ nguy hiểm, biến điểm lợi thành điểm hại ngay.

Thứ tư là "Strategist" - "nhà chiến lược", những con người có tinh thần dám làm và dám chịu trách nhiệm.

Thứ năm là "Sagacity" - sự thông tuệ nghĩa là ham học hỏi bởi không phải cái gì ta cũng biết, đánh giá đúng vấn đề và đưa ra quyết sách để chọn làm cái gì thì làm đến cùng.

Thứ sáu là "Synergy" - tức là cộng sức để tạo ra cộng hưởng, có tinh thần 1 + 1 = 11, phát huy sức mạnh tập thể tránh phát triển manh mún.

Thứ bảy, "Sustainability" - sự bền vững. Điều này là rất quan trọng cho tương lai của Singapore bởi đất nước của họ diện tích có hạn. Việt Nam cần nhìn xa hơn trong bài toán phát triển, tránh tư duy ngắn hạn mà hy sinh sự bền vững.

* Việt Nam cần cải thiện những điểm nào, theo ông?

- Theo ý kiến của tôi, các con số tăng trưởng kinh tế không nên được xem như mục tiêu mà nên là kết quả. Để đạt được kết quả đó, chúng ta cần làm các việc ABC XYZ từ dưới lên, tổng hợp sức mạnh từ nhiều ngành đơn lẻ để tạo nên sức mạnh chung. Gốc có vững thì ngọn mới cao và tốt được.

Ví dụ 35 ngành công nghiệp mà tôi từng hỗ trợ Chính phủ rà soát, từ hàng hải, hàng không đến chế tạo máy, điện tử ấy thì có nhiều điểm cần giải quyết, không chỉ tháo gỡ chung chung khó khăn cho doanh nghiệp như giảm thủ tục hành chính. Cần có những luật tạo thuận lợi cho hoạt động.

Tôi lấy ví dụ như ngành vận tải biển, hải quan chẳng hạn khi chuyển hàng hóa từ cảng này sang cảng kia lại rất phức tạp. Tôi cho rằng cần liên thông với nhau để hàng hóa vào Việt Nam dễ dàng. Hiện tại quy định chỉ cho trung chuyển một lần ở Việt Nam nên nhiều công ty họ bỏ qua mà chọn nước khác, nơi khác như Hong Kong, Trung Quốc.

Nói tóm lại là chúng ta cần có kế hoạch cải cách cho từng ngành. Và theo đánh giá của tôi khi khảo sát, mỗi ngành ở Việt Nam đều có tiềm năng tăng trưởng lớn, trên hai con số. Ngay cả Singapore có khi vẫn còn tăng trưởng âm vì ảnh hưởng kinh tế toàn cầu nhưng họ biết cách tạo bầu không khí hứng khởi, toàn dân toàn chính quyền cùng làm.

* Tiến sĩ Gillian Koh (nghiên cứu viên cao cấp tại Viện nghiên cứu chính sách, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Đại học Quốc gia Singapore):

Thúc đẩy xã hội đồng sáng tạo chính sách

Giai đoạn phát triển tiếp theo của Singapore sẽ dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và đòi hỏi nhiều hơn nữa sự phối hợp giữa "cơ sở" gồm các ngành công nghiệp, người lao động và công dân với "nhà nước" gồm lãnh đạo và bộ máy hành chính.

Nghe phức tạp nhưng nói tóm gọn lại là sự tham gia rất sâu sắc và mang tính chiến lược giữa doanh nghiệp với chính phủ.

Singapore có nhiều ủy ban chiến lược đa ngành hàng đầu để vạch ra hướng đi của ngành công nghiệp và xu hướng phát triển công nghệ.

Những ủy ban đó sẽ quyết định nên chuyển sang hoặc phát triển thêm ngành nào, quyết định loại hệ sinh thái nào là cần thiết để đạt được các chiến lược kinh tế một cách hiệu quả.

Nói cách khác, điều này không thể được thực hiện theo hướng từ trên xuống mà phải có các cơ chế đi ngang mạnh mẽ để ra quyết định tập thể, sau đó thu hút toàn bộ chính phủ và toàn xã hội để tạo ra năng lượng, tăng trưởng và thịnh vượng mới.

Tất nhiên cũng có những trở ngại chính, nằm ở chỗ các lợi ích sâu xa của hệ thống cũ. Vì vậy hoặc là ta chấp nhận điều đó và làm một điều mới, hoặc tìm cách để những lợi ích cũ này tin rằng việc hỗ trợ các chiến lược mới cũng nằm trong sự thịnh vượng lâu dài của họ.

Ngày nay chúng tôi có những phiên bản mini của những cuộc thảo luận như vậy để "đồng sáng tạo" chính sách và đạt được sự phát triển của ngành. Chúng được gọi là Liên minh hành động.

Chúng tôi cũng đã chuyển biến các kế hoạch và chiến lược phát triển ngành thành "Bản đồ chuyển đổi ngành" để các lợi ích khác nhau có thể cảm thấy rằng những cuộc thảo luận, chiến lược và kế hoạch hành động có liên quan hơn đến họ.

Tổng Bí thư Tô Lâm thăm Indonesia và Singapore: Tầm quan trọng chiến lược của ASEAN

Chiều 13-3, Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân về đến Hà Nội, kết thúc chuyến thăm Indonesia và Singapore với kết quả hết sức tốt đẹp.