Chị Cao Phương Hà - Ảnh nhân vật cung cấp

Đây là những chia sẻ của chị Cao Phương Hà, tổng giám đốc Tổ chức giáo dục quốc tế EF Việt Nam. Học dự bị ĐH tại Anh, ĐH tại Mỹ, thạc sĩ ĐH Harvard, chị làm việc cho nhiều tổ chức và công ty khác nhau tại Mỹ, Trung Quốc trước khi về Việt Nam. 

"Sau khi làm việc ở các lĩnh vực khác nhau, tôi chọn làm giáo dục vì đó là cái gốc của mọi thứ" - chị Hà chia sẻ.

Giáo dục áp đặt

* Từng học trong môi trường giáo dục Việt Nam và Anh, Mỹ, chị thấy có điểm nào chung và khác biệt?

- Chuyện khác biệt là rất rõ ràng và đã được nhiều người nói đến. Cá nhân tôi đã chứng kiến nhiều điều mà cha mẹ Việt gây áp lực cho con. Họ áp đặt mong muốn của mình lên đứa trẻ dù có thể nó không muốn. Như thế họ vô tình đã tạo áp lực cho con và gieo mầm mống phiền não cho chính họ. Quả thật, việc con cái phải chịu trách nhiệm mang lại niềm vui cho cha mẹ là một trách nhiệm quá lớn.

Từ đó, cha mẹ Việt thường có xu hướng can thiệp sâu vào chuyện của con, kể cả chuyện riêng tư, tình cảm. Có thể cha mẹ có kinh nghiệm sống, từng trải nên có cái nhìn toàn diện hơn nhưng không hẳn lúc nào cũng đúng, song lại buộc con cái theo ý của mình. Khi con cái không được tự quyết rất dễ có tâm lý chán nản, buông xuôi bởi họ không được trải nghiệm những điều mình mong muốn. Phần lớn trong nhiều gia đình, cha mẹ và con cái chưa tìm được cách làm bạn với nhau.

* Chị từng thi và học THPT tại trường điểm Hà Nội Amsterdam, phải chăng đó cũng là kỳ vọng của cha mẹ?

- Cha mẹ cũng có thể có kỳ vọng cho tôi nhưng chưa bao giờ cho tôi biết về những mong muốn ấy. Mẹ luôn khuyến khích, khích lệ tôi và không bao giờ áp đặt, hỏi điểm số tôi, hay so sánh tôi với người khác. 

Còn tôi vốn cứ nghĩ rằng mình sẽ cố gắng thi hết mình, nếu vào được trường Ams thì tốt mà không thì cũng không sao. Tôi chỉ biết đi thi nhưng không có áp lực phải đậu. Có lẽ tâm lý an ổn, nhẹ nhàng đã giúp tôi đạt điểm cao trong cuộc thi vào trường (cười).

* Nhiều ý kiến đánh giá khả năng tư duy phản biện của học sinh, sinh viên Việt Nam kém. Liệu có phải do giáo dục áp đặt?

- Tôi cho là đúng. Với phương pháp giáo dục áp đặt ngay từ trong gia đình từ nhỏ nên đa phần học sinh Việt Nam không nói ra suy nghĩ của mình. Và khi không được nói ra tiếng nói của chính mình, trong sâu thẳm con người cảm thấy không thoải mái, tự tin, bị bó buộc và sẽ quay ra phán xét người khác. 

Trong văn hóa phán xét này, con người dần hình thành thói quen ngại trực diện nói ra chính kiến của mình dù không phải họ không có ý kiến riêng. Khi gặp hay thấy một vấn đề, thay vì trực diện bày tỏ, đối diện và giải quyết vấn đề, mọi người thường im lặng để bảo toàn.

Khi đến trường, phương pháp giáo dục truyền thống thầy giảng - trò ghi cũng tiếp tục khiến học trò trở nên thụ động trong suy nghĩ. Dần dần học sinh Việt Nam mất đi khả năng tư duy phản biện. Thường người Việt không thích những người suy nghĩ khác mình mà không nhận ra rằng, những suy nghĩ khác biệt ấy là quan trọng và giúp ta hoàn thiện hơn tầm nhìn và sự hiểu biết của chính mình.

Phụ giúp việc nhà giúp trẻ học được sự chia sẻ với người khác. Chơi với bạn bè giúp trẻ học về giao tiếp. Gần gũi với thiên nhiên giúp trẻ kết nối và quan tâm tới cuộc sống... - Ảnh: M.THƯƠNG - N.C.T. - P.DUYÊN

Học không chỉ nghe giảng, làm bài ở trường

* Học sinh Việt Nam học khá nặng nề, học ở trường xong phải đi học thêm. Học sinh phương Tây có học như vậy không?

- Học sinh phương Tây, trừ học sinh quá yếu có thể cần ở lại sau lớp để thầy cô hướng dẫn thêm, còn lại phần lớn không có học thêm. Sau giờ học ở trường, học sinh còn có thời gian chơi với bạn bè, gần gũi với thiên nhiên, giúp gia đình làm việc nhà, đọc sách, tìm hiểu những điều yêu thích. Đó cũng chính là học, và rất cần thiết cho cuộc sống.

Thực tế chúng ta cần hiểu rằng học trên lớp chỉ là một phần rất nhỏ của giáo dục. Cuộc sống xung quanh có rất nhiều thứ để học. Phụ giúp việc nhà giúp trẻ học được sự chia sẻ với người khác. Chơi với bạn bè giúp trẻ học về giao tiếp. Gần gũi với thiên nhiên giúp trẻ kết nối và quan tâm tới cuộc sống. Hoạt động văn thể mỹ giúp trẻ hướng đến cái đẹp, sự yêu thương... Có phải vì chúng ta nghĩ những điều đó là "nhỏ nhặt" nên xem thường chăng?

* Như đã nói, kỳ vọng từ gia đình, cách đánh giá kết quả học tập ở trường có phải là nguyên nhân tạo nên cái gọi là "áp lực điểm số"?

- Đúng thế. Giáo dục Việt Nam mình giờ quá chú trọng vào kết quả qua điểm số. Khi thước đo giáo dục chỉ chú trọng đến điểm số, thì việc cha mẹ, giáo viên, nhà trường, xã hội... thường xuyên đặt tâm điểm hay kỳ vọng vào điểm số cũng là điều dễ hiểu. Điểm số quan trọng để đánh giá khả năng của học sinh nhưng không phải tuyệt đối. Học sinh có rất nhiều năng lượng trong khi việc học có thể gây nhàm chán, năng lượng không được giải phóng sẽ bị tích tụ và gây ra những chuyện tiêu cực. Việc các em khỏe hơn, vui hơn, cảm nhận cuộc sống tươi mới hơn, giúp đỡ được cộng đồng nhiều hơn mới là đích đến của những môn học trên chứ không phải điểm số.

Giáo dục từ trên xuống dưới cần phải có thước đo khác nữa. Với các trường học tại nhiều nơi trên thế giới, bao giờ họ cũng nhìn vào người học như một tổng thể gồm điểm số, lý tưởng, mong muốn đóng góp giúp đỡ cho xã hội, kỹ năng sống cũng như sự phong phú phát triển của tâm hồn.

TTO - Vì sao môn sử 'bị ghét'? Làm gì để học sinh nói riêng, người đọc nói chung có hứng thú với lịch sử? Tuổi Trẻ đã có cuộc đối thoại thú vị với hai nhân vật tâm huyết với việc đọc và học môn lịch sử.