Trạm thu phí cầu Cổ Chiên (quốc lộ 60, nối Bến Tre - Trà Vinh) - nơi bị kiến nghị giảm thời gian thu phí hơn 5 năm và giảm giá vé từ 200.000 đồng/lượt xuống 180.000 đồng/lượt với xe tải, xe container - Ảnh: MẬU TRƯỜNG

Trong điều kiện những quốc gia đang phát triển như nước ta, để đáp ứng nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông cần phải đi trước thì hình thức đầu tư BOT được xem là một lối ra khả dụng, thích hợp.

Tuy nhiên, xung quanh hình thức đầu tư BOT các dự án công trình giao thông ở nước ta đang nảy sinh nhiều vấn đề cần quan tâm “mổ xẻ”. Trong đó, vấn đề nổi cộm mà dư luận đang đặt ra là phải chăng có sự thiếu minh bạch về mức thu phí, tổng mức đầu tư và thời gian thu phí hoàn vốn của các dự án?

Sau vụ giám sát việc thu phí ở dự án Pháp Vân - Cầu Giẽ cho thấy mức chênh lệch doanh thu giữa báo cáo và thực tế bình quân mỗi ngày tới hơn nửa tỉ đồng - một con số lớn, trước áp lực của dư luận, Tổng cục Đường bộ tiếp tục thực hiện giám sát thu phí của một số dự án BOT khác, đặc biệt là Kiểm toán Nhà nước cũng vào cuộc.

Và kết quả - kiến nghị của cơ quan kiểm toán đã làm những người dân đóng thuế cho Nhà nước phải giật mình: kiến nghị giảm thời gian thu phí 5 năm 5 tháng (vì tổng mức đầu tư thực tế thấp hơn phê duyệt) với dự án BOT cầu Cổ Chiên (Trà Vinh), giảm 7 năm 7 tháng với một dự án trên quốc lộ 19 và đặc biệt là giảm tới 10 năm thu phí một dự án ở khu vực Tây nguyên (?).

Vấn đề suất đầu tư tính trên mỗi kilômet quá cao, tổng mức đầu tư được thẩm định - phê duyệt quá lớn ở các dự án BOT giao thông nước ta là chuyện dư luận đã cảnh báo từ nhiều năm trước nhưng có vẻ chưa được những người có trách nhiệm quan tâm đúng mức.

Nay, với kết quả giám sát tại dự án Pháp Vân - Cầu Giẽ và kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước có lẽ sự thật đã hé mở phần nào. Vấn đề đặt ra là những sai sót nghiêm trọng như thế thì cá nhân, tổ chức nào phải chịu trách nhiệm? Người dân không thể chấp nhận việc cứ đổ lỗi cho cán bộ, cơ quan chức năng thiếu kinh nghiệm (trong khảo sát, thiết kế, thẩm định, phê duyệt, hậu kiểm...) hay số lượng phương tiện lưu thông vượt quá tính toán ban đầu!

Tất nhiên, việc thực hiện kiểm tra, giám sát mới thực hiện tại một vài dự án BOT giao thông chưa thể cho thấy hết, thấy rõ thực trạng chung mà nhiều người dân, chuyên gia giao thông, kinh tế và doanh nhân cho là đang thiếu minh bạch. Xung quanh những dự án BOT giao thông đang có nhiều câu hỏi chờ được giải đáp thỏa đáng, trong đó “có hay không sự móc ngoặc và lợi ích nhóm?” là câu hỏi được dư luận nhân dân quan tâm nhất.

Thiết nghĩ, cùng với việc thực hiện giám sát của Tổng cục Đường bộ (mà nhiều người cho rằng là vừa đá bóng vừa thổi còi) và Kiểm toán Nhà nước, phải chăng rất cần sự cùng vào cuộc của các cơ quan chức năng khác, nhất là Ủy ban Kiểm tra Trung ương và Thanh tra Chính phủ?