Từ trái qua: Ông William C. Campbell, Ông Satoshi Omura và Bà Tu Youyou - Ảnh: Reuters

Tại buổi công bố giải Nobel y khoa 2015 vào 4g30 chiều 5-10 (giờ Việt Nam), hội đồng trao giải Viện Karolinska của Thụy Điển chia đều giải thưởng cho hai khám phá phương pháp trị sự lây nhiễm giun tròn và khám phá phương pháp điều trị sốt rét.

“Hai khám phá trên giúp con người có được giải pháp mạnh mẽ và đột phá chống lại những căn bệnh đang ảnh hưởng đến hàng trăm triệu người mỗi năm - hội đồng trao giải nhận định - Những người đoạt giải Nobel năm nay đã cách mạng hóa phương pháp điều trị một số trong những căn bệnh ký sinh tàn khốc nhất”. Giải thưởng dành cho những người đoạt giải là khoảng 960.000 USD.

Không thể đo đếm được

“Các bệnh gây ra do các loài ký sinh là tai họa của loài người trong hàng ngàn năm qua và vẫn đang là một vấn đề lớn của y khoa toàn cầu” - tuyên bố của hội đồng khi trao một nửa giải thưởng cho hai nhà khoa học William C. Campbell and Satoshi Omura.

Từ nghiên cứu vi khuẩn đất trồng, nhà khoa học Ireland Campbell và nhà khoa học Nhật Bản Omura đã sáng chế loại thuốc mới là Avermectin giúp trị hiệu quả bệnh mù sông do giun chỉ và bệnh giun chỉ bạch huyết, còn gọi là bệnh phù chân voi, cũng như các bệnh ký sinh khác.

Trước đó, thuốc trị các loại bệnh ký sinh thường có tác dụng phụ nguy hiểm nhưng không mấy hiệu quả.

Nữ khoa học gia Trung Quốc Tu Youyou nhận một nửa giải thưởng còn lại nhờ công trình nghiên cứu thảo dược truyền thống để trị bệnh sốt rét. Bà Tu là người khám phá Artemisinin, loại thuốc giúp giảm tỉ lệ tử vong ở những người mắc bệnh sốt rét, một căn bệnh gây ra do ký sinh trùng.

Trước đó, bất chấp các tiến bộ trong việc điều trị bệnh sốt rét, hơn nửa triệu người tử vong mỗi năm vì căn bệnh này, trong đó phần lớn là phụ nữ và trẻ em ở những khu vực kém phát triển của châu Phi. 3,4 tỉ người, tương đương một nửa dân số Trái đất, có nguy cơ bị sốt rét.

“Bây giờ chúng ta đã có các loại thuốc tiêu diệt những ký sinh này từ rất sớm trong vòng đời của chúng - Reuters dẫn lời bà Juleen Zierath, chủ tịch hội đồng trao giải Nobel năm nay, nói - Chúng không chỉ diệt ký sinh mà còn ngăn chúng lây lan”. Hội đồng cho rằng tác động của những khám phá này trong việc cải thiện sức khỏe con người là “không thể đo đếm được”.

Y học cổ truyền và phụ nữ

Khám phá của nữ khoa học gia Trung Quốc thu hút nhiều sự chú ý khi tập trung vào các loại dược thảo truyền thống để điều trị bệnh sốt rét. Theo tuyên bố của hội đồng trao giải, bà Tu nhận thấy chiết xuất từ cây Artemisia annua, cây thanh hao hoa vàng, có khả năng chống sốt rét nhưng không ổn định.

Bà tiếp tục nghiên cứu, tham khảo các văn học cổ và khám phá phương pháp chiết xuất được thành phần chống sốt rét hiệu quả từ loại cây này. Thành phần được gọi là Artemisinin này có khả năng tiêu diệt ký sinh trùng gây bệnh sốt rét ngay từ giai đoạn đầu.

“Artemisinin là một loại thuốc mới nhưng cũng đã có từ lâu, từ một loại cây chủ yếu trong y học cổ truyền Trung Quốc. Nhưng nó đã thay đổi cách điều trị sốt rét” - tờ Guardian nhận định. Bà Tu là người Trung Quốc đầu tiên đoạt giải Nobel y khoa.

Tờ Dagens Nyheter của Thụy Điển dự báo các nhà trao giải Nobel năm nay sẽ cân nhắc sự chênh lệch giới tính của những nhà khoa học đoạt giải, do những năm qua đa số người đoạt giải là nam giới. “Hội đồng Nobel năm nay do phụ nữ đứng đầu và số nữ ứng viên được dự đoán đoạt giải cũng cao bất thường” - tờ báo nhận định.

Tờ Dagens Nyheter cũng dự đoán nhà khoa học nữ người Mỹ Deborah Jin sẽ được trao giải Nobel vật lý nhờ công trình nghiên cứu ứng dụng những loại khí siêu lạnh.

Đài phát thanh Thụy Điển dự đoán nhà thiên văn học Mỹ Vera Rubin, người tiên phong trong nghiên cứu tỉ lệ vòng xoay Ngân hà, sẽ giành giải này.

Trước đó, Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng được dự đoán là ứng viên sáng giá cho giải Nobel hòa bình năm nay.