Giới quan sát và chuyên gia chính sách đặt nhiều kỳ vọng không chỉ bởi "trận thua đậm" về tăng trưởng kinh tế quý 1-2023 của TP, mà còn bởi với những khó khăn chung bủa vây hiện nay, chỉ có đầu tư công và "khơi thông dự án tư" mới đủ sức thúc đẩy, vực dậy tăng trưởng cho nền kinh tế TP trong thời gian tới.

Có đột phá giải ngân vốn đầu tư công?

Trong phát biểu mới đây, Bí thư Thành ủy TP Nguyễn Văn Nên nói qua góp ý của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà kinh tế, TP đã tìm ra được "toa thuốc" cho tăng trưởng kinh tế, vấn đề chọn lựa và sử dụng thế nào.

Một trong những vị thuốc chính trong toa thuốc này chính là thúc đẩy nhanh đầu tư công và gỡ vướng nhanh các dự án đầu tư.

Theo TS Trần Du Lịch, quý 1-2023, TP đã bỏ hoàn toàn công cụ đầu tư công để kích thích nền kinh tế khi chỉ giải ngân được 2% tổng số vốn được giao (43.443 tỉ đồng), tức khoảng 951 tỉ đồng. Mặt khác, công cụ hấp thụ vốn cả ở đầu tư công và đầu tư tư nhân cũng chưa được TP sử dụng hiệu quả khi để hàng trăm dự án tắc nghẽn.

Chuyên gia giao thông Nguyễn Ân nói rằng việc đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, trong đó đốc thúc hoàn thành các dự án giao thông đúng tiến độ là vấn đề cực kỳ quan trọng cho sự phát triển kinh tế TP.HCM.

Ngoài câu chuyện dự án lớn ảnh hưởng đến toàn cục, còn có những dự án tuy không lớn nhưng như cục máu đông làm tắc động mạch, cần phải sớm khai thông ngay để công trình về đích.

Thời gian qua có những vấn đề cấp bách nhưng thủ tục lại lòng vòng, mấy năm chưa xong. Chẳng hạn, việc giải quyết vốn cho Công ty TNHH MTV Metro số 1 TP.HCM đến nay vẫn chưa xong để có tiền tuyển nhân sự bảo trì. Trong khi đó, dự án đang đặt mục tiêu hoàn thành cuối năm nay.

Cùng với đầu tư công, suốt nhiều tháng qua, hàng loạt cuộc họp tháo gỡ, khơi thông vướng mắc các dự án bất động sản được UBND TP tổ chức. Doanh nghiệp, chuyên gia quan sát dù đánh giá cao động thái họp gỡ vướng nhưng nhìn nhận "chuyển biến tháo gỡ còn chậm".

Từ đầu năm 2022 đến nay, Hiệp hội Bất động sản TP.HCM đã có 9 văn bản báo cáo UBND TP về 156 dự án của 121 chủ đầu tư đề xuất xem xét tháo gỡ vướng mắc.

UBND TP.HCM cũng rất quan tâm và chỉ đạo bằng 7 văn bản thông báo từ văn phòng. Dù vậy, mãi đến cuối tháng 3-2023, các cơ quan thẩm quyền của TP cũng mới chỉ trao đổi, phân công đơn vị chủ trì thụ lý, giải quyết theo từng nhóm hồ sơ vướng mắc.

Điều này có nghĩa sẽ phải còn nhiều cuộc họp mới hy vọng chốt giải pháp khơi thông các dự án, trong khi áp lực tăng trưởng hiện rất nặng nề.

Cần siết chặt trách nhiệm

TS Phạm Viết Thuận - viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và Môi trường TP - cho hay giải ngân đầu tư công là yếu tố tiên quyết để kích cầu phát triển.

Tuy nhiên, công tác giải ngân vốn đầu tư công ở TP thời gian qua chưa đạt được như kỳ vọng. Việc này cần phải nhìn rõ và chỉ rõ để khắc phục một cách nghiêm túc đối với các cán bộ thừa hành và điều hành trực tiếp.

"TP cần quan tâm hơn nữa trong vấn đề quy trách nhiệm của người đứng đầu sở ngành, quận huyện... Việc quy trách nhiệm người đứng đầu các dự án chậm trễ qua nhiều năm là việc cần làm ngay. Trong đó, điều chuyển nhân sự để đáp ứng nhu cầu giải quyết công việc dự án và giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian tới", ông Thuận nói.

Theo ông Thuận, một trong những lý do giải ngân thấp là do các dự án chuyển động rất chậm, gây lãng phí ngân sách, lãng phí xã hội.

Chẳng hạn, tại TP Thủ Đức, hàng loạt dự án giao thông chậm trễ và mấy năm qua chưa thấy một dự án giao thông nào hoàn thành. Phần lớn là do công tác giải phóng mặt bằng còn vướng chưa được giải quyết triệt để. Trong khi đó, việc chậm trễ vài năm đối với các dự án nhóm B, C sẽ ảnh hưởng rất lớn đến phát triển kinh tế - xã hội của TP.

Ông Hà Ngọc Trường - phó chủ tịch Hội Cầu đường cảng TP.HCM - cho hay năm 2023 TP được phân bổ vốn đầu tư công trên 70.000 tỉ đồng. Trong đó, dự án vành đai 3 TP.HCM dự kiến giải ngân bồi thường giải phóng mặt bằng rất lớn, khoảng 18.000 tỉ đồng.

Đây là số vốn lớn, việc giải ngân phải khẩn trương với mục tiêu có 90% mặt bằng để khởi công dự án vào tháng 6-2023.

"Có điều đáng mừng là các địa phương đang giải quyết thủ tục rất nhanh, cam kết bàn giao mặt bằng đúng tiến độ theo yêu cầu. Tuy nhiên, vướng mắc lớn nhất ở dự án là hiện nguồn cát đắp đang thiếu hụt. Để công tác thi công được thuận lợi, các bộ ngành, Chính phủ cần quan tâm, chỉ đạo tháo gỡ thêm", ông Trường nói.

Ngoài vành đai 3, TP.HCM còn có rất nhiều dự án giao thông lớn đang triển khai như đường nối Trần Quốc Hoàn với đường Cộng Hòa, nút giao An Phú, quốc lộ 50...

"Các dự án này được nằm trong danh mục các công trình trọng điểm của năm 2023 và được theo dõi, báo cáo UBND TP định kỳ hằng tháng. Đơn vị nào làm chậm sẽ bị xử lý để làm sao công trình được làm nhanh hơn, công tác giải ngân vốn đầu tư công tốt hơn", ông Trường đề xuất.

Gỡ vướng cho các tuyến cao tốc, vành đai

Để sớm hoàn thành hạ tầng giao thông kết nối liên vùng, Sở GTVT TP.HCM đề xuất UBND TP kiến nghị Chính phủ giao các bộ ngành liên quan đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu báo cáo tiền khả thi dự án đường sắt nhẹ Thủ Thiêm - Long Thành, đường sắt TP.HCM - Cần Thơ, sớm mở rộng cao tốc TP.HCM - Trung Lương, TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây...

Với dự án vành đai 3 TP.HCM, theo cơ quan này, đất đắp nền đường, cát xây dựng, đá xây dựng các loại cơ bản đảm bảo nguồn cung ứng cho dự án. Riêng cát đắp nền khoảng 7,2 triệu m3 đang gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm đủ nguồn cung.

Thủ tướng chỉ đạo Bộ TN&MT và các địa phương (Bà Rịa - Vũng Tàu, Vĩnh Long, An Giang, Tiền Giang, Trà Vinh và Đồng Tháp) hỗ trợ TP.HCM và các tỉnh (Đồng Nai, Bình Dương và Long An) phối hợp chia sẻ, cung cấp nguồn vật liệu phục vụ cho dự án.

Đối với dự án vành đai 4 TP.HCM dài 199km, ngành giao thông TP kiến nghị giao Bộ GTVT làm cơ quan tổ chức điều phối triển khai dự án trên toàn tuyến. Chủ trì, phối hợp với các địa phương rà soát, điều chỉnh hướng tuyến trên địa bàn của mỗi địa phương (nếu cần).

Đồng thời, trình Thủ tướng chấp thuận chủ trương điều chỉnh cục bộ quy hoạch đường vành đai 4 và làm cơ sở cho các địa phương tổ chức lập, trình thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, quyết định chủ trương đầu tư dự án.

Với cao tốc TP.HCM - Mộc Bài, Bộ KH&ĐT tham mưu, trình Thủ tướng chấp thuận chủ trương hỗ trợ 2.900 tỉ đồng từ nguồn ngân sách trung ương để phân bổ cho giải phóng mặt bằng.

Bộ Quốc phòng sớm có ý kiến thống nhất về phương án điều chỉnh cục bộ hướng tuyến, làm căn cứ hoàn chỉnh, trình thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, quyết định chủ trương đầu tư dự án.

Ngành giao thông TP cũng kiến nghị Bộ GTVT chỉ đạo chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ thi công dự án cao tốc Bến Lức - Long Thành. Dự án này đang bị tạm dừng thi công và Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc VN đang thực hiện việc điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, trong đó có đề xuất kéo dài thời gian hoàn thành tới tháng 9-2025.

Ngoài ra, cần đầu tư bổ sung các nút giao với quốc lộ 50 (huyện Bình Chánh) và đường Nguyễn Văn Tạo (huyện Nhà Bè).

TP.HCM xem xét trách nhiệm người đứng đầu giải ngân vốn đầu tư công chậm

Thủ tướng yêu cầu giải ngân vốn phải đạt ít nhất 95% tổng số vốn Quốc hội phân bổ trong năm nay. Trong khi đó chủ tịch UBND TP.HCM cho biết đã xem xét trách nhiệm người đứng đầu các tổ chức còn triển khai chậm.