Cầu Năm Căn, một hạng mục quan trọng của con đường nối Đất Mũi - Cà Mau - Ảnh: Tiến Trình

Chiếc tàu ì ạch lách qua cua rừng đước cong queo, gấp khúc. Chậm rãi đến mức lì lợm, như nhiều thập niên vẫn thế, nó cứ đẩy những dòng nước ngầu phù sa chảy vạt qua những cánh rừng đước.

Con đường mong ước

Chiếc tàu từng là mong chờ của người dân Đất Mũi trong thời gian dài, giờ đây đang trở nên chậm chạp như cụ già dắt trẻ đến trường.

Cách đó mấy dãy rừng đước, con đường “thời sự” đang thoát qua những vuông tôm, những cánh rừng âm u để vẽ ra một lựa chọn mới về vùng cuối đất.

Người Đất Mũi (xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, Cà Mau) đang có kế hoạch của mình khi mạch đường Hồ Chí Minh nối vùng đất tưởng chừng như “không đâu xa hơn” với phần còn lại của đất nước. Những người “có quen biết rộng”, những người thạo tin được “cắt cử” đi cập nhật tình hình.

Tư Tốt, một hộ dân ở Đất Mũi, tuyên bố chắc nịch: “Thủ tướng chỉ đạo rồi, phải xong con đường để người dân ăn tết”.

Cập nhật về tiến độ xây dựng con đường này đã tạo nên từng đợt sóng trong lòng người dân. Nó chiếm phần lớn diễn đàn của họ, từ tiệc trà, tiệc rượu, trên những chuyến tàu đò, các cuộc gặp gỡ làm ăn cho đến những lần tiếp xúc cử tri, người dân vẫn không quên mang con đường thiên lý đó ra làm đề tài.

Ông Lý Hoàng Tiến, chủ tịch UBND huyện Ngọc Hiển, kể mấy tháng nay đi đến đâu người dân gặp ông cũng hỏi chuyện con đường Hồ Chí Minh về Đất Mũi. Đó cũng là nỗi thèm khát bao đời của người sống trong vùng hẻo lánh muốn thoát khỏi cảnh bị cô lập.

“Cho nên chuyện con đường bao giờ cũng là chuyện thời sự nóng hổi cả” - ông Tiến nói.

Không đợi đến bây giờ - ngày thông đường, mà từ nhiều tháng trước, khi những chiếc xe cơ giới được các chiếc phà đưa đến để cắt rừng thi công con đường Hồ Chí Minh về Đất Mũi, người dân ven đường đã bắt đầu đón tàu ra chợ để... mua xe.

Đường chưa xong, chiều chiều người ta mang xe ra chạy vòng quanh sân nhà. Đường xong được đến đoạn nào, người dân lại mang xe máy ra để “chạy nghiệm thu”...

Những ngày gần đây, lão nông Sáu Thục (Trần Văn Thục, 64 tuổi, ấp Rạch Thọ, xã Đất Mũi) liên tục ra công trình xem các công nhân khi nào thi công ngang qua nhà mình. Ông cứ trông ngóng khi đường làm xong qua ngang nhà sẽ lấy chiếc xe mới mua ra chạy cho thỏa lòng mong ước.

Ai có hỏi thì ông bảo “tui nôn nao đường dữ lắm nên đã tậu... ba chiếc xe máy chờ sẵn”.

Đường Hồ Chí Minh về mũi Cà Mau qua nhiều kênh rạch, rừng đước - Ảnh: Tiến Trình

Thoát cảnh cô lập sông nước

Không nôn nao sao được, khi bao thế hệ người dân vùng cuối đất này đã phải trải qua bao nhiêu cơ cực mỗi khi muốn đi đâu xa hơn những xóm rừng heo hút.

Sáu Thục trầm ngâm nhớ lại: “Trước đây, mỗi lần muốn đi huyện Năm Căn hay là đi Cà Mau gì đó thì rất cực. Trời chưa sáng đã phải lội từ trong rừng ra sông lớn đón tàu. Vì trời tối, tiếng tàu chạy lớn nên kêu không nghe, vì vậy khi đón tàu phải bật hộp quẹt lên nhấp nháy hoặc có đèn pin pha lên ra hiệu cho họ thấy mà ghé vào đón.

Đi bằng tàu loại này rất lâu, sáng bắt tàu đi đến chiều tối mới tới được chợ Cà Mau, cho nên nếu xuống tàu mà không mướn được võng nằm thì ngồi mục xương luôn. Cũng vì đường đi cách trở lắm sông, nhiều đò nên có người dân sống ở Đất Mũi cứ quanh quẩn trong rừng, có người cả đời nhưng chưa biết mặt mũi chợ Cà Mau ra sao”.

Những ngày đường thi công những kilômet cuối, nỗi “sốt ruột” đã thấy rõ khi nhiều người cố chạy xe “bường” qua những khúc đường mới đổ cát và... sa lầy.

Anh Phương, người chạy đò dọc chuyên chở xe máy cho khách về Đất Mũi, kể rằng mấy tháng gần đây, anh không ít lần “giải cứu” cho những chiếc xe bị mắc kẹt khi nhiều người tin rằng có thể chạy một mạch về vùng đất tận cùng này.

“Bây giờ thì người ta chạy xe bon bon rồi. Tui cũng nghỉ chạy đò luôn, chuyển sang chạy xe ôm thôi” - anh Phương có vẻ hớn hở với sự thất nghiệp của mình.

“Khi có đường về đây, dưới sông tàu sẽ vô đông cho coi!” - bà Nguyễn Ngọc Sương, chủ vựa hải sản lớn nhất Đất Mũi, nói và cho rằng xét về vị trí, Đất Mũi có lợi thế là ở rất gần ngư trường đánh bắt, lại là điểm giao thoa giữa biển Tây với biển Đông nên tàu bè vào đây sẽ giảm bớt rất nhiều chi phí xăng dầu.

Chỉ ngặt một nỗi trước giờ đường sá không có. Hải sản thu mua được phải gửi tàu đò đi một đêm mới ra được Cà Mau. Từ Cà Mau lên Sài Gòn thêm một chặng đường dài nữa, vừa tốn phí vận chuyển, hải sản lại không được tươi ngon... Vì vậy nên các tàu đánh bắt “chê” Đất Mũi để đi những nơi khác bán cá.

“Vậy nên Đất Mũi trước giờ thiệt thòi lắm” - bà Sương nói và tiết lộ khi đường Hồ Chí Minh hoàn thành, bà sẽ mua vài chiếc xe tải để chở hàng từ Đất Mũi lên thẳng TP.HCM để hàng hóa từ đây có thể bán được giá hơn.

Dự án đường Hồ Chí Minh đoạn Năm Căn - Đất Mũi - Đồ họa: V.Cường

Ông Lý Hoàng Tiến nói nơi nào có đường đi qua mà người dân chẳng vui. Nhưng con đường về Đất Mũi lại là một câu chuyện đặc biệt, nó không chỉ mang tính biểu tượng khi có một mạch đường nối dài từ Pắc Pó (Cao Bằng) chảy liền đến vùng đất cực nam trên đất liền.

Con đường dẫn người Việt Nam khắp nơi về với vùng đất tận cùng của đất nước, chắc chắn sẽ mở ra một trang mới cho du lịch xứ này. Mà với người dân huyện “ốc đảo” Ngọc Hiển, còn là cánh cửa mở cho hàng tôm cá, lâm sản... đi xa.

Từ con “đường cái” này, sẽ có những “đường con” khác tẻ nhánh ra các vùng đất dân cư ven rừng ngập, nối những xóm dân heo hút với mạch đường bộ vốn chưa từng được vẽ ra trong tâm trí người dân nơi đây.

“Dân xứ này vốn coi cái xuồng là xe, là cộ nên không tơ tưởng tới chuyện chạy xe tới nhà...” - ông Phan Văn Điền (83 tuổi, nguyên bí thư kiêm chủ tịch xã Đất Mũi) nói, ông cũng chưa từng nghĩ tới việc người ta làm thế nào để có được con đường xuyên rừng về tận nơi đây.

Trước, chiếc vỏ lãi thôi, nhiều nhà mơ ước còn không có. Mấy năm nay, khi trung tâm Đất Mũi có đường giao thông quanh xã người ta mới bắt đầu thấy bóng dáng chiếc xe.

Được khởi công sáu năm trước, đoạn đường bộ cuối cùng nối cực nam đất nước bắt đầu từ thị trấn Năm Căn của tỉnh Cà Mau, nơi dòng sông Cửa Lớn cuồn cuộn chảy trong sự bí ẩn ngàn đời. Khi cây cầu vắt ngang sông được thông xe, nó đã giải vây cho huyện Ngọc Hiển khỏi vị thế cô lập của một “ốc đảo”.

Trước đây, thời chiến tranh con đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại đã cập bến tại vùng đất cực nam này của Tổ quốc. Nay, huyền thoại lại được viết tiếp với con đường Hồ Chí Minh trên bộ nối liền vùng cực bắc với cực nam.