Sách vừa ra mắt với tranh bìa của Đỗ Trung Quân, NXB Trẻ ấn hành - Ảnh: L.Điền

Một vụ án mạng tàn độc, một mỏm đá sập đè nghiến công nhân nghèo, một ông giám đốc sở dùng bằng giả, một tượng đài bị "rút ruột", cơn bão lũ với diễn biến khó lường và hậu quả nghiêm trọng, bản báo cáo thành quả xóa đói giảm nghèo cùng với một người mẹ tự tử vì nghèo, những khái niệm triết học cao siêu trong sách giáo khoa và gót giày chà đạp của lớp trẻ với những ứng xử văn hóa...

Tất cả không dừng ở sự kiện. Ðôi mắt tác giả cứ đau đáu tìm kiếm những phận người đang nằm khuất phía sau những con số, những con người đã và sẽ có nguy cơ bị cuốn vào những vòng xoáy của giả dối, vô nhân, tội ác. Ngòi bút, suy nghĩ, chiêm nghiệm của tác giả tỉ mỉ phân tích và đặt những câu hỏi quay quắt: Vì sao người ta ngày càng giết người dễ dàng hơn, man rợ hơn? Vì sao tội phạm ngày càng trẻ? Vì sao sự giả dối, gian dối ngày một lan tràn? Vì sao nông dân mãi không hết nghèo, mà lại còn tự tử vì nghèo? Vì sao lỗ hổng văn hóa ngày một rộng, nhân phẩm con người ngày một dễ bị xâm phạm? Vì sao môi trường sống, cả thiên nhiên lẫn xã hội, ngày một xấu đi?...

Sau những quay quắt dành cho xã hội, là những câu hỏi khắc khoải dành cho lòng người: Ta đã làm chi đời ta? Vì sao đến nông nỗi này? Có phải không còn gì thiêng liêng để mà tin? Chúng ta đang hướng về đâu?...

"Hãy coi đây như một tiếng chuông gióng lên nhằm góp phần đưa tới một sự thức tỉnh, không chỉ trên bình diện cá nhân mà trên bình diện xã hội", tác giả tự giới thiệu về tập sách của mình như vậy. Ðó là cái khát khao cháy bỏng trên từng con chữ của người cầm bút, khát khao mà ông đã kiên tâm theo đuổi suốt một đời mấy mươi năm làm báo. Chọn lựa những bài báo trong giai đoạn từ năm 2006 đến nay không hề ngẫu nhiên, mà vì giai đoạn này xã hội "đang trải qua nhiều sang chấn chưa từng thấy về đạo đức, văn hóa, nhân cách và đảo lộn thang giá trị". Vì vậy, Dựng lại người chẳng phải là một tập tạp bút để giải trí, nó sẽ bắt người đọc phải nhìn lại những sự kiện thời sự một cách thấu đáo hơn, phải suy ngẫm những hiện tượng xã hội một cách đa diện hơn, phải trả lời những câu hỏi dành cho cuộc đời, cho xã hội và cho bản thân mình một cách quyết liệt hơn, tìm ra những giải pháp để giúp mình, giúp xã hội vượt thoát.

Trong rất nhiều câu hỏi giăng đầy những bài viết, có một câu hỏi bao hàm cả câu trả lời như xoáy vào tâm can người đọc và tâm thức xã hội: Có cái gì đó đang rạn vỡ từ bên trong? Là truyền thống? Là lý tưởng? Là niềm tin?...

Những câu hỏi khởi đi từ con người, rồi cũng quay về với chính con người. Cuối hành trình chiêm nghiệm ấy, những câu trả lời sẽ hội tụ lại ở một điểm: nhiệm vụ "dựng lại người" của xã hội, "dựng lại mình" của cá nhân. Không mới, cũng chưa cũ, nhưng then chốt lại là điều khẳng định tiên quyết qua cả bức tranh xã hội ngổn ngang vấn nạn: không thể trì hoãn nữa. Có lẽ vì thế mà tác giả, không úp mở gì, đã đưa ngay điểm tiên quyết ấy lên trên bìa sách để một lần nữa khẳng định một cách mạnh mẽ nhất điều mình muốn nói: phải "dựng lại người".

P.VŨ