Giá là biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hóa, dịch vụ. Thu biểu hiện bằng tiền quả thực là một thứ khá tối nghĩa và mơ hồ. Nhưng Bộ GTVT vẫn cứ dùng khái niệm này và một mực bảo vệ cho nó. Tại sao vậy?

Theo quy định của Luật phí và lệ phí: "Phí là khoản tiền mà tổ chức, cá nhân phải trả nhằm cơ bản bù đắp chi phí mang tính phục vụ khi được cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao cung cấp dịch vụ công" (khoản 1, điều 3, Luật phí và lệ phí).

Sử dụng dịch vụ do các nhà đầu tư BOT cung cấp, bị thu phí là hoàn toàn chính đáng và hợp pháp. Thế tại sao lại phải gọi thu phí là thu giá?

Thì ra "thu giá" là một "sáng tạo" của thông tư số 49/2016/TT-BGTVT để lách qua những quy định rất chặt chẽ của Luật phí và lệ phí. Theo quy định của Luật phí và lệ phí, một tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao cung cấp dịch vụ công thì có thể thu phí để bù đắp các chi phí.

Tuy nhiên, việc thu phí chỉ hợp pháp khi khoản phí có liên quan được đưa vào danh mục phí được ban hành kèm theo Luật phí và lệ phí. Rất tiếc, phí BOT không có trong danh mục phí được ban hành kèm theo luật.

Một điểm khác cần lách là các quy định chặt chẽ của luật về việc quản lý và sử dụng phí. Theo các quy định này, việc thu phí chỉ được thực hiện trên cơ sở dự toán được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Số tiền thu được chỉ được giữ lại một phần để trang trải các chi phí cho hoạt động cung cấp dịch vụ, phần còn lại phải nộp vào ngân sách nhà nước.

Với các quy định chặt chẽ như trên của Luật phí và lệ phí, thu hút các nhà đầu tư cho các dự án BOT chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn. Đây quả thực là vấn đề rất lớn mà Bộ GTVT đang phải đối mặt.

Trong điều kiện nợ công đang ở mức cao và đầu tư của Nhà nước cho cơ sở hạ tầng giao thông hạn chế như hiện nay, không thu hút được các nhà đầu tư tư nhân không thể tạo ra đột phá. Đây là vấn đề không chỉ của Bộ GTVT, mà còn của cả Chính phủ (và rộng ra là của tất cả chúng ta).

Tuy nhiên, cách làm đúng đắn hơn vẫn là kiến nghị Quốc hội bổ sung phí BOT vào danh mục phí, đồng thời sửa đổi, bổ sung Luật phí và lệ phí theo hướng tạo khuyến khích cần thiết cho các nhà đầu tư, đồng thời bảo đảm hài hòa lợi ích giữa người dân, Nhà nước và nhà đầu tư.

Hoạt động lập pháp này chắc chắn sẽ mất rất nhiều thời gian, công sức. Mọi việc sẽ trở nên minh bạch, lợi ích các bên sẽ được cân đối hài hòa, căng thẳng xã hội sẽ được giải tỏa.

Nhưng rất tiếc Bộ GTVT không chọn cách làm đó, mà chọn cách đánh tráo khái niệm đầy chông gai và tai tiếng với khái niệm "trạm thu giá" hoàn toàn vô nghĩa trong tiếng Việt.

TTO - Ông Phạm Công Hùng (nguyên thẩm phán TAND tối cao), đã khẳng định như vậy xung quanh việc đánh tráo khái niệm đổi 'trạm thu phí' thành 'trạm thu giá' của Bộ GTVT.