Du khách tham quan thành phố cổ Ephesus - Ảnh: H.T

Và nói về chuyện này, người Thổ Nhĩ Kỳ là bậc thầy...

Ông Nguyễn Thế Cường - đại sứ VN tại Thổ Nhĩ Kỳ - đã khẳng định như vậy khi trao đổi với chúng tôi về cách làm du lịch của Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Cường cho biết những năm gần đây, mỗi năm Thổ Nhĩ Kỳ thu hút bình quân 35 triệu du khách, với doanh thu từ ngành công nghiệp không khói này là 30 tỉ USD, trở thành một trong năm quốc gia mạnh trên thế giới về du lịch.

Nhưng quan trọng hơn, nó tạo ra được vô số công ăn việc làm cho người dân, bán được vô số sản vật địa phương... thu về nhiều tỉ USD.

Từ những căn nhà mới bên bức thành cổ...

Năm 2010, Thổ Nhĩ Kỳ khởi công xây dựng đường hầm chui ở eo biển Bosphorus nhằm nối hai bờ Âu - Á. Trong quá trình thi công, người ta đã phát hiện những cổ vật mà theo các nhà khảo cổ, nó chứng minh được thành phố Istanbul không phải 5.000 năm tuổi như được biết trước đó, mà là đến 8.000 tuổi. Sự kiện này đã được tờ New York Times đăng trên trang nhất, giúp Thổ Nhĩ Kỳ vốn hấp dẫn càng thêm hấp dẫn.

Và người Thổ Nhĩ Kỳ đã tận dụng khá tốt cơ hội này để quảng bá. Người ta nhắc đi nhắc lại một câu nói nổi tiếng của Napoleon: Nếu thế giới này là một, Istanbul chính là thủ đô! Nếu trước năm 2010, bình quân mỗi năm Istanbul đón khoảng 2,7 triệu khách du lịch thì sau sự kiện này đã nhanh chóng thu hút đến 10 triệu khách, và 15 triệu khách trong năm 2013 (tương đương dân số ở thành phố này).

Đến với Istanbul, du khách sẽ có được những cảm giác rất lạ: Đó là khi ngồi uống cà phê bên bờ Âu để nhìn sang bên kia eo biển Bosphorus là bờ Á. Đó là sự pha trộn của hai nền văn hóa hết sức khác biệt nhau giữa Âu với Á. Đó là những đường nét kiến trúc lộng lẫy, hoành tráng của một vùng đất vốn một thời là đế quốc hùng mạnh của thế giới...

Trên con đường chạy ven eo biển Bosphorus ngăn cách hai bờ Âu - Á, bạn sẽ thấy những bức thành in hằn dấu thời gian. Nó có thể không đẹp mắt nhưng có hồn, khiến những du khách yêu lịch sử có thể nhắm mắt lại để trí tưởng tượng bay bổng về quá khứ, như nghe thấy tiếng gươm khua, tiếng chiêng kêu của trận chiến vào giữa thế kỷ 15 của sultan Mehmed II đánh đổ hoàng đế La Mã cuối cùng Constantine XI Palaiologos để lập nên đế quốc Ottoman hùng mạnh, và tuyên bố thành phố này là kinh đô mới.

Bức thành già cỗi đó dĩ nhiên không còn liền mạch bởi sự xâm lược của kẻ thù - thời gian. Nó chỉ còn những bức cách khoảng nhau. Song không vì thế mà người ta bỏ mặc hay phá bỏ, và cũng không khư khư giữ lấy nó để cuộc sống của người dân ở đây bị ảnh hưởng.

Chính vì vậy, sau những đoạn tường thành già cỗi đã mọc lên những ngôi nhà mới tinh tươm, tạo nên những nét độc đáo giữa cổ và kim.

Ngâm mình ở lâu đài Bông (TP Pamukkale), nơi được cho rằng nữ hoàng Cleopatre từng tắm ở đây - Ảnh: H.T

... Đến thành phố Ephesus thời La Mã cổ đại

“Con ngựa thành Troy” là một thành ngữ mà có lẽ rất nhiều người Việt biết đến nhằm chỉ hoạt động gián điệp. Với những ai yêu phim ảnh ắt cũng đều khó quên được hình ảnh diễn viên lừng danh Brad Pitt trong vai dũng sĩ Achilles đã chiến thắng hoàng tử Paris trong một cuộc chiến đẫm máu, mà xuất phát từ nàng Helen xinh đẹp - vợ vua Menelaus.

Con ngựa gỗ trong bộ phim này đã được đoàn làm phim tặng lại cho tỉnh Canakkale và hiện đặt tại quảng trường trung tâm. Trong mọi tour du lịch đến Thổ Nhĩ Kỳ, bao giờ du khách cũng được đưa đến đây để chụp ảnh, rồi sau đó là một chuyến đi đến vùng đất mà ngày xưa đã xảy ra trận đánh thành Troy nổi tiếng, thuộc tỉnh Canakkale ngày nay.

Hay một cái tên khác - Ephesus - thành phố lớn thứ hai của thời La Mã cổ đại, cũng là một điểm đến trong mọi tour đi Thổ Nhĩ Kỳ. Thành phố này do Lysimakhos, một vị tướng của Alexander đại đế xây dựng khoảng năm 300 trước Công nguyên.

Ở đây, du khách như được sống lại với quá khứ bởi những thành quách cổ đã được phục dựng mà chúng ta vẫn quen thấy trong nhiều bộ phim về chủ đề thời La Mã cổ đại.

Quảng trường nhà hát có sức chứa 25.000 chỗ ngồi như một góc sân vận động ngày nay, và ai cũng ráng gân cổ lên hét vang một tiếng để thử xem nó có rền vang như những gì mình đã đọc trong sách kể về chuyện thiết kế độc đáo của người xưa, khi mà họ không có loa, ampli nhưng hàng chục ngàn người vẫn nghe rõ mồn một tiếng người hát.

Và đúng là như sách đã viết thật, để rồi ai ai cũng thán phục người xưa sao mà tài thế.

Cũng rất nhiều người biết đến câu chuyện kẻ đốt đền  Herostratus. Ngôi đền bị đốt là đền thờ Artemis - nữ thần săn bắn đồng thời là thần Mẹ, là biểu tượng sinh sôi.

Sử sách ghi lại rằng vào ngày 21 tháng 7 năm 356 trước Công nguyên, một kẻ cuồng danh, muốn nổi tiếng bằng mọi giá tên là Herostratus đã đốt đền, chủ ý sẽ được lưu danh trong lịch sử. Hắn bị xử tử và chính quyền khi ấy đã hạ lệnh muôn đời sau không ai được nhắc đến cái tên kẻ đốt đền.

Dĩ nhiên, đền Artemis làm gì còn nữa, những người Thổ Nhĩ Kỳ vẫn cố đào bới để tìm và dựng nên một cột trụ cao 19m vào bảo rằng đó là những gì còn sót lại sau hành động ngông cuồng của Herostratus. Nghe vậy thì biết vậy, nhưng “dấu tích” này luôn thu hút du khách lũ lượt đến chiêm ngưỡng!

Bức tượng chân dung nữ thần Medusa (đặt ngược) bị đè dưới một chiếc cột ở bể nước ngầm tại Istanbul - Ảnh: H.T

Những giai thoại làm say lòng người

Người Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng Đức mẹ Maria đã sống trong một ngôi nhà nằm trên một ngọn đồi xanh mướt gần thành phố cổ Ephesus.

Mặc dù Vatican không thừa nhận điều đó, nhưng vẫn có những câu chuyện được thêu dệt nên mang nặng màu sắc tâm linh, đó là có những phụ nữ ở Đức, Tây Ban Nha cả đời không bước ra khỏi ngôi làng của mình, nhưng đã được báo mộng và kể lại chính xác từng chi tiết về ngôi nhà nhỏ mà người Thổ Nhĩ Kỳ bảo rằng Đức mẹ Maria đã sống ở đó.

Và thế là du khách cũng nối đuôi nhau như bất tận để tham quan. Một bức tường đá trắng xóa những tờ giấy, mà người ta bảo rằng viết một điều ước nguyện vào đấy để treo trên bức tường này thì sẽ được toại nguyện.

Chuyện sử dụng giai thoại để làm hấp dẫn thêm điểm tham quan lịch sử còn có thể dẫn chứng như ở thành phố Pamukkale, nơi có những hồ nước khoáng nằm xếp lớp tương tự ruộng bậc thang ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Có điều nếu ở Mù Cang Chải là những thửa ruộng vàng óng vào mùa lúa chín, thì ở Pamukkale là những khoang chứa nước xanh biếc, được bao bọc bởi một thứ nhũ đá trắng như tuyết.

Người Thổ Nhĩ Kỳ bảo rằng cảnh trí tuyệt đẹp cùng dòng nước khoáng nóng chảy róc rách không dứt ở đây chính là nơi mà nữ hoàng Cleopatre từng đến ngâm mình để chăm sóc sắc đẹp. Phụ nữ ai chả muốn đẹp, thế nên cứ gọi là kìn kìn kéo nhau đến để ngâm nước mong bằng một góc của nữ hoàng!

Tương tự, bể chứa nước ngầm nổi tiếng của kinh đô Istanbul được xây dựng vào năm 532 sau Công nguyên, nay trở thành một địa điểm không thể không có trong mọi tour đến thành phố này. Bởi bên cạnh sự hấp dẫn từ giá trị “đồ cổ”, nó còn được kể rằng ngày xưa nữ thần Medusa (có bộ tóc là những con rắn và ai nhìn vào mắt nữ thần thì bị hóa đá) đã bị trừng phạt bằng cách nhấn chìm ở đây!

Bằng chứng là hai bức tượng chân dung nữ thần Medusa bị làm chân cho hai chiếc cột khổng lồ. Những người hướng dẫn thì cười và thú nhận: Đó là một cách làm hấp dẫn cho di tích để “kinh doanh” lịch sử!

Đại sứ NGUYỄN THẾ CƯỜNG: Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều điều đáng học Thời gian gần đây, nhiều công ty du lịch tại VN đã chào bán tour đi Thổ Nhĩ Kỳ với giá thấp đến bất giờ: 39,99 triệu đồng VN cho một chuyến đi kéo dài đến chín ngày. Theo Công ty Gotadi - đối tác của Turkish Airlines tại VN, bình quân một tháng hiện có hơn 300 khách Việt đi du lịch Thổ Nhĩ Kỳ. Đại sứ VN tại Thổ Nhĩ Kỳ Nguyễn Thế Cường (ảnh) cho biết Turkish Airlines và tập đoàn kinh doanh du lịch, khách sạn lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ Dorak đang mở chiến dịch thu hút du khách Việt nên mới có giá rẻ như thế. Theo ông Cường, trong năm 2013 hàng hóa VN xuất sang Thổ Nhĩ Kỳ đạt đến con số 1,7 tỉ USD, nhưng “hầu hết đều phải qua một nước thứ ba chứ chưa đi thẳng từ VN vào Thổ Nhĩ Kỳ”. Tuy nhiên, ông Cường kỳ vọng tình hình sẽ được cải thiện khi bộ trưởng kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ sang thăm và làm việc tại VN trong tháng 10, sau đó là chuyến thăm và làm việc tại Thổ Nhĩ Kỳ của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải. “Về quan điểm cá nhân, tôi cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia đáng cho chúng ta học hỏi, cụ thể về làm ăn kinh tế và làm du lịch. Chỉ trong hơn chục năm, họ đã phát triển vượt bậc để lọt vào tốp năm quốc gia có nền du lịch mạnh nhất, và vào tốp 20 quốc gia có nền kinh tế mạnh hàng đầu thế giới” - ông Cường nói.