Công ty cổ phần gang thép Thái Nguyên vẫn tấp nập ở nhà máy giai đoạn một nhưng lãnh đạo Tisco cho biết doanh nghiệp có nguy cơ phá sản do khó khăn ở dự án mở rộng giai đoạn hai - Ảnh: NAM TRẦN

Đại diện doanh nghiệp mong muốn sớm thoái vốn nhà nước trong khi Bộ Công thương lại có lý do chưa muốn thoái.

Vẫn kỳ vọng hồi sinh

Những ngày đầu năm 2019, hoạt động tại Tisco (thuộc Tổng công ty Thép VN) vẫn diễn ra khá sôi động. Tết Nguyên đán Kỷ Hợi, công nhân vẫn làm hai ca để đáp ứng đơn hàng của khách.

Tuy nhiên, ở phía đằng sau nhà máy, dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 vẫn không một bóng người. Nhiều hạng mục lắp đặt dở dang đã gỉ sét, nằm im lìm giữa những lùm cây dại mọc quá đầu người...

Trao đổi với Tuổi Trẻ, một cán bộ của dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 cho biết dự án có 27 hạng mục, đã lắp đặt xong 70% khối lượng. Vị này chỉ sang nhà máy giai đoạn 1 bên cạnh đang vận hành, xây dựng từ những năm 1960, cũng hoen gỉ do tác động môi trường, vẫn chạy tốt. "Chỉ chờ được tái cơ cấu, có nguồn lực đầu tư khoảng 100 triệu USD thì dự án giai đoạn 2 sẽ được tái khởi động..." - vị này nói.

Cũng theo đại diện của Tisco, dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 có lợi thế là có nguồn nguyên liệu từ mỏ quặng với trữ lượng 300.000 tấn, dự án cũng nằm bên cạnh Nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 1 nên sẽ được thừa hưởng hệ thống hạ tầng, logistics. Hệ thống bạn hàng cũng được Tisco xây dựng trong nhiều năm nên chỉ cần dự án hoàn thành việc lắp đặt thì khả năng "hồi sinh" là rất lớn, có nguồn tiền để trả nợ.

Thế nhưng, mòn mỏi chờ đợi, dự án dù được đưa vào danh sách 12 dự án thua lỗ, yếu kém, song đến nay các phương án xử lý vẫn chưa được thực hiện. Theo một đại diện ban quản lý dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, càng chậm, vốn nhà nước tại Tisco (đang chiếm 65%) có nguy cơ mất nếu công ty phá sản. "Hiện mỗi ngày mở mắt ra Tisco đã mất số tiền 1,5 tỉ đồng, tương đương một xe sang, để trả lãi ngân hàng" - vị này than.

Đối diện nguy cơ phá sản

Đối lập với cảnh hoang vắng của dự án giai đoạn 2, bên kia là những cột khói và tiếng vận hành ầm ầm của nhà máy giai đoạn 1. Đại diện Tisco cho biết với dự án giai đoạn 1, công ty vẫn hoạt động hiệu quả và làm ăn có lãi. Nhờ vậy, Gang thép Thái Nguyên có nguồn để trang trải bớt các khoản nợ, lãi cho dự án giai đoạn 2 suốt 5 năm nay (theo báo cáo tài chính hợp nhất năm 2018, Tisco đạt doanh thu thuần là 10.935 tỉ đồng, tăng 12% so với năm 2017).

Thế nhưng, sức lực của Tisco cũng có hạn khi dự án vẫn nằm yên bất động trong khi các phương án xử lý lại chậm. Theo quyết định 1468 đã được Thủ tướng phê duyệt, sẽ ưu tiên thoái vốn và tái cơ cấu Tisco. Tuy nhiên, từ năm 2017 đến nay dù đã có nhiều văn bản chỉ đạo, việc thoái vốn vẫn... giậm chân tại chỗ.

Mới nhất, các ngân hàng vừa đồng loạt đưa các khoản nợ của Tisco vào nhóm nợ xấu mức 5 (có khả năng mất vốn), nên họ dừng cấp vốn lưu động, chờ ý kiến chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước. Điều này, theo đại diện Tisco, khiến doanh nghiệp này đứng trước nguy cơ phá sản.

Ông Nguyễn Đình Phúc, tổng giám đốc Tổng công ty Thép VN (VNSteel), tại hội nghị tổng kết của tổng công ty này đầu năm 2019 cho hay hiện Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu xây dựng phương án kinh doanh có hiệu quả, nhưng vẫn chưa có hướng mở cho Tisco vay vốn tiếp cận sản xuất kinh doanh. "Nếu không tiếp cận được vốn, chắc chắn Tisco sẽ phải dừng sản xuất, vậy làm sao với 4.300 nhân công? Tổng công ty đã khẩn thiết viết thư, gửi văn bản lên Ngân hàng Nhà nước cầu cứu, gõ nhiều cửa, nhưng vẫn chưa có con đường thực sự sáng sủa" - ông Phúc nói.

Doanh nghiệp bất đồng quan điểm với bộ?

Việc thoái vốn tại Tisco dự kiến diễn ra trong năm 2018 đã không đạt theo kế hoạch. Một trong những vướng mắc vì sự khác nhau về quan điểm của Bộ Công thương với lãnh đạo VNSteel. Theo đó, Bộ Công thương cho rằng cần thoái vốn nhà nước tại VNSteel trước rồi mới thoái vốn tại Tisco. Lãnh đạo VNSteel lại cho rằng việc thoái vốn tại tổng công ty mất hàng năm, trong khi Tisco cần "cấp cứu" trước.

Theo một đại diện của Bộ Công thương, dù đã có quyết định của Thủ tướng về việc bàn giao VNSteel về Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC), nhưng theo đề án xử lý 12 dự án, doanh nghiệp yếu kém, thua lỗ ngành công thương, Bộ Công thương có trách nhiệm phải xử lý dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2. 

Trong khi đó, vướng mắc lớn nhất liên quan đến giải chấp bảo lãnh khoản vay hơn 1.800 tỉ đồng của VNSteel cho Tisco. Dù VNSteel đã đề nghị chuyển nghĩa vụ bảo lãnh và thay bằng thế chấp hai mỏ, nhưng vẫn không được ngân hàng đồng ý.

Khu vực nhà máy mở rộng hoang hóa bao năm, nay vẫn chờ phương án xử lý cuối cùng được thực hiện - Ảnh: NAM TRẦN

Đại diện Bộ Công thương cho hay hiện nhiều nhà đầu tư quan tâm mua lại toàn bộ VNSteel, kể cả khoản bão lãnh đó. Việc thoái vốn ở VNSteel với nhà đầu tư có đủ tiềm lực vào thì ở Tisco không còn vốn nhà nước, sẽ linh hoạt xử lý nhà thầu và tồn tại dự án.

Theo tài liệu của Tuổi Trẻ, trong năm 2018 Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải đã ký liên tiếp văn bản gửi Thủ tướng, Bộ Kế hoạch và đầu tư kiến nghị không chuyển giao về SCIC mà để bộ tiến hành thoái vốn và xử lý. Bộ này nhấn mạnh nếu chuyển quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại VNSteel từ bộ sang SCIC, tiến độ thoái vốn nhà nước cũng như việc xử lý dự án sẽ bị ảnh hưởng. SCIC trước đây từng góp vốn 1.000 tỉ đồng vào Tisco, nắm giữ vị trí chủ tịch, nhưng cũng không thể tháo gỡ vướng mắc...

Nếu thoái vốn tại Tisco trước khi thoái vốn tại công ty mẹ, Bộ Công thương lo ngại vốn nhà nước tại VNSteel sẽ khó được bảo toàn giá trị.

Trả lời Tuổi Trẻ, một lãnh đạo cấp cao của VNSteel đặt câu hỏi khi trên thực tế VNSteel đã đạt được thỏa thuận với Tisco trong việc chuyển giao khoản bảo lãnh bằng quyền khai thác hai mỏ. Nên chỉ cần ngân hàng đồng ý, việc thoái vốn tại Tisco sẽ được tiến hành mà không cần phải chờ thoái vốn tại VNSteel. Đặc biệt, mới đây nhất Thủ tướng đã có chỉ đạo bàn giao VNSteel về SCIC, cũng như chuyển 12 dự án về Ủy ban quản lý vốn, không có lý do gì Bộ Công thương muốn giữ lại.

Lãnh đạo của Tisco và Tổng công ty Thép (VNSteel) cho hay như "ngồi trên đống lửa" vì kế hoạch thoái vốn nhà nước tại Tisco cả năm nay gần như "án binh bất động".

TTO - Một trong những sai phạm nghiêm trọng tại dự án mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên được Thanh tra Chính phủ chỉ ra là nhiều loại thiết bị được nhập với trị giá hàng triệu USD nhưng sai chủng loại.