1. Nhưng tháng 3 năm sau lại có Oscar, lại có tranh luận, lại có chuyện trà dư tửu hậu để bàn. Oscar là vậy với hào quang phù phiếm, với tất cả màn hài khó cười nổi của MC cũng như những phút trầm lắng ôn lại thời vàng son.

Oscar là thế vì nó là một phần của điện ảnh làm ta choáng ngợp, dắt ta qua hết thảy các cung bậc cảm xúc. Ta biết đó là phim trường, đôi tình nhân trên phim kia là những kẻ ghét nhau ngoài đời, và không ai thật sự chết trong cuộc đấu súng nọ.

Nhưng ta cho phép mình bị "dối lừa" và nhiều khi quên đi sự "dối lừa" đó để đắm chìm trong niềm vui điện ảnh, bộ môn nghệ thuật sinh sau đẻ muộn nhưng dần thống trị văn hóa đại chúng, đem lại nguồn lợi kinh tế khổng lồ, làm nức nở biết bao con tim trong ngót nghét hơn trăm năm tồn tại.

Nhưng có thành, trụ thì tất hoại, công nghiệp điện ảnh ngày nay nói như đạo diễn danh tiếng Lý An đang rất tệ. Dẫu trải nghiệm điện ảnh bây giờ đã rất khác so với thời Lý An mới bị môn nghệ thuật thứ bảy này chinh phục.

2. Từng có thời phim ảnh phải gắn liền với rạp chiếu với những đại cảnh choáng ngợp trước khi người ta nghĩ ra phim ba chiều.

Buộc ta phải dõi theo nhất cử nhất động, lắng nghe từng câu thoại. Bởi thời gian trên màn hình kia là thứ thời gian tịnh tiến, không cho phép ta dừng hay trở lại một đoạn đắt giá.

Gần như một nghi thức, ta dâng hiến thời gian và sự tập trung của mình cho bộ phim. Đôi khi còn không dám thở mạnh vì sợ làm phiền người bên cạnh. Và nhiều khi ta thấy chính mình bị làm phiền vì những cái ngáp dài, những tiếng nhai bắp rang ồn ào, tiếng ợ sau khi tu một hơi nước ngọt…

Xem phim là trải nghiệm ngồi ở thực tại này ngó vào thực tại khác, một thực tại dựng bằng những hình ảnh nối tiếp nhau. Khoảng nửa bộ phim kéo dài gần bốn tiếng Lawrence of Arabia (1962), nhà phát hành đã tạm ngừng một hồi để khán giả có thể giải lao đôi chút.

Tôi nhớ có lần xem một bộ phim dài hơn ba tiếng ở rạp, một khán giả lão niên cứ liên tục than phiền "thật hành hạ khán giả" vì cơ thể đang lên tiếng đòi chủ nhân phải "xả nước cứu thân".

3. Ngày nay công nghệ cho phép chúng ta "cầm" điện ảnh trên tay, gói nó vào điện thoại, đem lên những chuyến xe mà nhiều khi xuống trạm rồi vẫn chưa hết màn một. Cũng giống như ta phải cân nhắc xem những bộ phim nào để hợp khung giờ của một chuyến bay ngắn.

Cách xem phim trên các nền tảng trực tuyến đã đem đến trải nghiệm hoàn toàn khác. Bạn không còn cảm giác sắp dự phần vào một câu chuyện hay cuộc phiêu lưu với những "lễ nghi" bắt buộc, bạn trở thành vị khách qua đường với nhiều lựa chọn.

Bạn có thể tua nhanh qua cảnh tĩnh quá dài, bạn có thể tua ngược nếu việc trả lời tin nhắn điện thoại làm bạn lỡ đoạn hội thoại quan trọng như phim vừa tiết lộ thân phận bí ẩn của nữ chính.

Hoặc bạn có thể tạm dừng, ra ngoài mua thêm nước ngọt và về phòng coi nốt phần còn lại. Bạn có thể coi 30 phút phim này, rồi chuyển sang 30 phút phim khác, rồi chuyển sang 30 phút phim khác nữa, cứ thế xoay tua đến hết cả ba phim.

Theo cách nào đó, các nền tảng chiếu phim trực tuyến cho phép "tín đồ điện ảnh" nhiều tự do và quyền lực hơn.

Đồng thời, không thiếu phim truyền hình dài tập chất lượng tương đương phim chiếu rạp. Và có những phim điện ảnh nhưng không chiếu rạp ngày nào. Điều này đặt ra câu hỏi hiện chúng ta phải định nghĩa điện ảnh thế nào?

Giữa đống suy nghĩ ngổn ngang đó, tháng 3 hằng năm biết bao minh tinh Hollywood lại ngồi cùng nhau, dành sự quan tâm cho bức tượng vàng nho nhỏ trị giá 1 đô la, cũng như hàng tỉ người xem lễ trao giải ở nhà và… quên nó.

Vài năm sau, khi xem một bộ phim cũ, không ai còn nhớ (hoặc để ý) phim đó hay diễn viên đóng phim đó có đoạt giải Oscar hay bất cứ giải thưởng nào không.

Cho nên năm nay hai thành viên không nêu tên của viện hàn lâm nói rằng họ không bỏ phiếu nam chính xuất sắc cho Ralph Fiennes (phim Conclave) vì nghĩ ông từng đoạt giải Oscar rồi, dù thực tế thì ngược lại.

Sau một đêm rực rỡ hào quang, điện ảnh quay về những thực tại phũ phàng. Trí tuệ nhân tạo đe dọa công việc của đội ngũ biên kịch. Hollywood không còn là địa điểm lý tưởng để sản xuất phim điện ảnh.

Cũng như sách vở, điện ảnh đang tìm lại "tín đồ" rơi rớt trên con đường đầy bướm hoa công nghệ, thời của những gì nhanh, gọn, không cần nặng đầu nhiều và chắc chắn sẽ chìm vào quên lãng.

Các nền tảng trực tuyến đang dần đẩy mọi người rời xa rạp chiếu phim. Chưa kể các đoạn tóm tắt phim tràn trên mạng dựng xây ảo tưởng rằng người ta có thể rút ngắn một tác phẩm điện ảnh vào chưa tới chục phút đồng hồ.

Niềm vui điện ảnh ban sơ, với màn hình và máy chiếu, có lẽ sẽ không bao giờ lấy lại được thời hoàng kim cũ. Nhưng điện ảnh vẫn ở đó bầu bạn cùng chúng ta, cho chúng ta khen - chê - khóc - cười trong một thế giới nghệ thuật thường hằng, còn đời sống chúng ta thì hữu hạn.

Đạo diễn phim Flow muốn đến Việt Nam hậu Oscar

Đáng lẽ đạo diễn Gints Zilbalodis đã có thể đến Việt Nam giao lưu cùng khán giả Việt nhân dịp Flow ra mắt, tuy nhiên vì lịch trình bận rộn trước và sau Oscar nên anh đành lỡ hẹn.