Phóng to

Dạy và học văn: cần những cuộc thảo luận sôi nổi. Trong ảnh: một giờ học văn tại Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai (TP.HCM) - Ảnh: N.Hùng

Nhằm tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi kinh nghiệm, đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng giảng dạy môn văn trong trường THPT, Hội Nghiên cứu và giảng dạy văn học TP.HCM đã tổ chức dạy thử nghiệm môn học này theo phương pháp mới tại hai trường đầu tiên: THPT Nguyễn Thị Minh Khai và Nguyễn Thượng Hiền.

Tuổi Trẻ đã cùng “học” và có ghi nhận từ các tiết học văn được giảng dạy theo phương pháp mới này.

Phải dạy và học văn theo hướng “mở” Về việc đổi mới dạy và học văn Dạy và học văn hiện nay: Đúng là nguy thật! Vài ý kiến về dạy và học văn Cần phải học môn văn một cách nghiêm túc!

Thoát khỏi khuôn mẫu!

Cô Đặng Kim Thanh - giảng viên Trường cao đẳng Sư phạm TP.HCM - cho rằng lâu nay vẫn chưa làm nổi bật được vai trò của học sinh trong tiết học. Rèn luyện kỹ năng nói trước đám đông cũng rất cần thiết. Theo cô Thanh, chỉ cần học sinh dám đứng lên nói “thưa cô, em không biết...” là thành công rồi vì học sinh đã dám nghĩ thật và nói thật. Khi đó, các giờ thảo luận, vai trò của các em sẽ được phát huy tối đa.

Bài“Quyết định khó khăn nhất” (trích hồi ký của đại tướng Võ Nguyên Giáp), một nội dung trong chương trình lớp 12 phân ban thí điểm, được chọn để dạy theo phương pháp mới đang được áp dụng tại Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai (TP.HCM).

Mở đầu bài học, giáo viên nêu một loạt câu hỏi để HS tìm hiểu về thể loại của bài văn. Trong khi đó phần đọc hiểu văn bản được bắt đầu bằng các đoạn video clip trình chiếu hình ảnh chuẩn bị của quân và dân ta cho chiến dịch Điện Biên Phủ (nội dung tương ứng với các đoạn văn trong sách giáo khoa).

Một vài câu hỏi được đưa ra để HS thảo luận và cảm nhận về không khí làm việc tích cực, hồ hởi, sự gian khó, quyết tâm của quân và dân ta trong chiến dịch này. Các nhóm bắt đầu thảo luận rôm rả, rồi đại diện từng nhóm trình bày ý kiến của nhóm mình trước lớp.

Ngoài ra, một vài đoạn video clip khác cũng được trình chiếu để gợi mở các bạn HS bàn thảo và đưa ra lời bình xoay quanh nội dung những suy tính, đắn đo của vị tướng để đi đến quyết định cuối cùng. Sau cùng, giáo viên tóm lược lại những ý chính cần nắm, đồng thời nêu một số câu hỏi dạng trắc nghiệm giúp các bạn HS củng cố những kiến thức của bài học. 45 phút của môn văn trôi qua khá nhẹ nhàng và mang đến một không khí học tập thoải mái cho cả lớp...

Góp ý cho phương pháp giảng dạy nói trên, ông Lê Xuân Giang - chuyên viên bộ môn văn Sở GD-ĐT TP.HCM - nói: “Tôi nghĩ với môn văn, điều quan trọng là hướng học sinh suy nghĩ thật, được viết và được nói thật; trao đổi và thảo luận thực chất chứ không nói theo những điều đã có trong sách giáo khoa”. Trong khi đó, PGS Trần Hữu Tá - phó chủ tịch Hội Nghiên cứu và giảng dạy văn học TP.HCM - lưu ý “với các môn khác, việc ứng dụng công nghệ thông tin có thể sẽ rất tốt. Nhưng riêng môn văn nên có bước đi cẩn trọng, bởi nếu quá lạm dụng có thể sẽ triệt tiêu khả năng tưởng tượng, những suy nghĩ hình tượng của HS, trong khi văn học rất cần những điều này”.

Tuy nhiên, ông Tá tâm đắc với phần tổ chức thảo luận nhóm, đã giúp HS lẫn giáo viên có được những suy nghĩ đa chiều, thậm chí khi về nhà HS vẫn còn suy nghĩ về những điều đã diễn ra trên lớp. Nhà giáo ưu tú Nguyễn Đắc Diệu Hương - thành viên Hội Nghiên cứu và giảng dạy văn học TP.HCM - góp thêm: các đoạn phim tư liệu rất phù hợp và khơi gợi cho học sinh nhớ đến cả một thời kỳ lịch sử, trong khi các câu hỏi trắc nghiệm giúp tạo không khí thoải mái hơn trong học tập. Bà đề xuất nên để học sinh tự đặt mình vào vai trò tác giả của tác phẩm để các em chủ động suy nghĩ, thảo luận sôi nổi và sáng tạo... hơn là dẫn dắt các em theo chủ ý của giáo viên.

Nói về tiết dạy văn theo phương pháp mới nói trên, cô Vũ Thị Nga - Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai - bộc bạch: “đây là lần đầu tiên dạy tác phẩm “Quyết định khó khăn nhất” thuộc thể loại hồi ký, hơn nữa thời gian chỉ gói gọn trong 45 phút... nên tôi khá lo lắng”. Nhưng cô Nga đặt yêu cầu “làm thế nào để học sinh có thể tự khám phá, tự phát hiện được giá trị của tác phẩm?”. Cô Nga đã chọn cách sử dụng những câu hỏi dạng trắc nghiệm, hình ảnh, những đoạn video clip để minh họa và chuyển tải nội dung của tác phẩm. Ngoài ra, việc thảo luận nhóm giúp HS có thể bộc bạch những suy nghĩ thật của mình.

Đề văn: quên mất những đề tài từ cuộc sống!

GS Nguyễn Văn Hạnh - nguyên thứ trưởng Bộ GD-ĐT - đề nghị nên để giáo viên lựa chọn nội dung dạy, không nên theo khuôn mẫu. Với học sinh cũng vậy, nên để các em cảm nhận và trình bày những suy nghĩ của mình một cách thoải mái, chân thật..., không nên gò ép theo một dàn ý có sẵn. Tương tự, cách ra đề cũng như những hướng dẫn chấm bài môn văn theo đáp án, thậm chí chi li đến 0,25 điểm là không cần thiết. Theo GS Hạnh, chính vì phải làm bài, chấm bài theo ý của người khác (người làm đáp án - PV) nên những cảm thụ, sáng tạo của cả thầy và trò bị triệt tiêu.

Ở góc độ khác, ông Lê Xuân Giang nhấn mạnh thêm khía cạnh ra đề thi hay đề kiểm tra môn văn. Theo ông, lâu nay các đề môn văn thường quá chú trọng vào kiến thức văn chương trong sách giáo khoa mà quên mất những vấn đề của cuộc sống. Cũng theo ông Giang, những đề tài nghị luận xã hội sẽ giúp các em có cái nhìn toàn diện hơn và cũng tạo điều kiện để học sinh có thể suy nghĩ thật và nói thật những điều mình nghĩ chứ không chỉ nói theo những điều đã có trong sách giáo khoa. TS Nguyễn Thị Hồng Hà - giảng viên Trường ĐH Sư phạm TP.HCM - đồng tình: “đề thi hay kiểm tra môn văn nên mang tính mở nhằm phát huy khả năng sáng tạo, sự cảm nhận và trình bày trung thực ý kiến của học sinh”.