Các vụ kiện ngày càng phổ biến

Theo Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương), trong xu hướng tự do hóa thương mại trên thế giới, với khoảng 300 FTA (hiệp định thương mại tự do) đã ký kết (từ năm 2002 đến nay là 119 FTA), những rào cản thuế quan không còn hữu hiệu thì việc các quốc gia, nhất là các nước phát triển sử dụng các vụ kiện phòng vệ thương mại là các biện pháp điển hình nhằm bảo hộ các ngành nghề sản xuất trong nước. Trong đó, các vụ kiện về chống bán phá giá là phổ biến.

Tuy nhiên, các vụ kiện chống bán phá giá sẽ ngày càng trở nên phức tạp hơn với các đặc điểm là: hiệu ứng dây chuyền (một quốc gia kiện thì các quốc gia khác cũng kiện theo); thời gian áp thuế gần như vô thời hạn do liên tục gia hạn.

Bên cạnh đó, xu hướng kiện đồng thời chống bán phá giá và chống trợ cấp cũng là xu hướng mới mà các doanh nghiệp cần lưu tâm.

Theo khuyến cáo từ Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương), nếu như trước kia chúng ta nghĩ rằng, chỉ có các doanh nghiệp lớn bị kiện thì ngày nay cũng như trong thời gian tới, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) cũng có thể bị kiện, trong khi các doanh nghiệp này ít có sự chuẩn bị, cũng như có tiềm lực tài chính hạn chế không thể theo đuổi được các vụ kiện.

Điều này sẽ kéo theo một loạt các doanh nghiệp SMEs có cùng mặt hàng xuất khẩu như doanh nghiệp bị kiện bị ảnh hưởng theo. Từ đó gây thiệt hại rất lớn cho cộng đồng doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh có đến hơn 90% doanh nghiệp Việt Nam là các doanh nghiệp SMEs.

Bên cạnh đó, trong xu hướng tương lai, các sản phẩm có giá trị thấp cũng là đối tượng bị điều tra; trong đó, thép và sợi vẫn sẽ là đối tượng bị điều tra nhiều nhất.

Các nước nhập khẩu hàng hóa cũng áp dụng phương pháp thị phần nhập khẩu cộng gộp trên 7% để khởi xướng điều tra các vụ kiện phòng vệ thương mại. Điều đó có nghĩa là mặc dù các nước có thị phần hàng hóa tại nước nhập khẩu dưới 3% (theo quy định của WTO không bị khởi kiện) thì vẫn có thể bị kiện do bị cộng gộp với một số nước để vượt quá thị phần 7%.

Cùng với đó, để “lách” các cam kết trong WTO, các nước cũng sẽ có những điều chỉnh quy định, công thức tính toán biên độ bán phá giá nhằm gây khó khăn cho các nước xuất khẩu.

Cảnh báo sớm giúp doanh nghiệp chủ động trước các vụ kiện

Đại diện Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương cho biết, nhược điểm mà doanh nghiệp Việt Nam thường mắc phải là bị động trước vụ kiện, không có thông tin và luật sư riêng am hiểu về luật pháp của nước sở tại.

Bên cạnh đó, hệ thống kế toán khác biệt và vấn đề minh bạch sổ sách tài chính cũng là hạn chế khi các vụ kiện phòng vệ thương mại tiến hành điều tra.

Để theo đuổi các vụ kiện, doanh nghiệp phải tốn rất nhiều thời gian và công sức, các chi phí khởi kiện hoặc thuê luật sư tại nước sở tại với chi phí rất cao, thông tin thu thập cũng bị hạn chế.

Chính vì vậy, doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ với hiệp hội, doanh nghiệp thành viên (xây dựng, triển khai chiến lược ứng phó, trao đổi thông tin, hỗ trợ nhân lực...); phối hợp với liên minh có cùng lợi ích với Việt Nam tại nước sở tại như các nhà nhập khẩu, người tiêu dùng (vận động hành lang, quan hệ công chúng…); sử dụng chuyên gia tư vấn và các luật sư nắm rõ các quy định về pháp lý trong vụ kiện cũng rất quan trọng.

Điều quan trọng nữa là, các doanh nghiệp cần giữ liên lạc với các cơ quan Nhà nước để được hỗ trợ, nhất là quá trình cảnh báo sớm và hỗ trợ trong quá trình kháng kiện.

Đặc biệt, hiện nay, Bộ Công Thương đã xây dựng chương trình cảnh báo sớm hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu với 12 ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam nhằm dự báo trước các biến động thị trường, giúp các doanh nghiệp nhận biết và phòng tránh khả năng bị kiện chống bán phá giá.

Đồng thời, thông qua chương trình này, các doanh nghiệp trong ngành sẽ tăng cường phối hợp, trao đổi thông tin để cùng hợp sức, chống lại các vụ kiện phòng vệ thương mại, mà phổ biến là các vụ kiện chống bán phá giá.