Báo cáo này được thực hiện trên cơ sở vừa qua có tình trạng ách tắc, tồn đọng việc hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) của ngành thuế với một số lĩnh vực, gây dư luận bức xúc trong xã hội.

Nhiều doanh nghiệp đã bị tác động lớn do đứt gãy dòng tiền do hoàn thuế VAT. Vì vậy, Quốc hội, Chính phủ đã nhận được nhiều đơn thư khiếu nại của các doanh nghiệp và một số hiệp hội ngành hàng.

Doanh nghiệp bị đứt gãy dòng tiền do hoàn thuế VAT

Trên cơ sở đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã giao Ủy ban Tài chính - Ngân sách triển khai việc giám sát về hoàn thuế VAT, nhằm đánh giá thực trạng các vướng mắc, kiến nghị Chính phủ tháo gỡ khó khăn.

Đoàn giám sát đã làm việc với nhiều cục thuế trên cả nước và các doanh nghiệp, kết quả chỉ ra: việc giải quyết hoàn thuế VAT trong năm 2022 và nhất là 6 tháng đầu năm 2023 chậm hơn so với các năm trước đó, số hồ sơ hoàn đã giải quyết chỉ đạt 79%.

Cụ thể, trong khi tỉ lệ số hồ sơ kiểm trước tăng cao hơn so với các năm trước (25%) thì số hồ sơ tồn - đang giải quyết và chưa được hoàn là 1.839 hồ sơ, chiếm 17%. Đến ngày 31-8 số hồ sơ tồn còn lại 647 hồ sơ.

Các ngành bị chậm hoàn thuế gồm: ngành gỗ và các sản phẩm gỗ tỉ lệ hồ sơ được giải quyết hoàn là 85%; ngành tinh bột sắn là 45%; ngành cao su là 62%; ngành linh kiện điện và điện tử là 59% (thấp hơn so với mức thông thường là trên 90%). Đáng chú ý, số tiền truy thu sau khi thanh kiểm tra chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ không đáng kể.

Đoàn giám sát của Quốc hội đánh giá tỉ lệ số hồ sơ tồn trong 4 lĩnh vực này đã tăng đáng kể so với số liệu của mặt bằng chung, đặc biệt là trong nửa đầu năm 2023. Trong khi đó, số hồ sơ chuyển sang kiểm tra trước tăng lên đáng kể, nhưng số tiền phát hiện lại “đặc biệt thấp”.

“Điều này phần nào cho thấy mức độ rủi ro gian lận có thể không cao, hoặc công tác thanh tra, kiểm tra sau hoàn còn chưa hiệu quả” - đoàn giám sát cũng đặt ra câu hỏi về chất lượng công tác hoàn thuế, tính phù hợp của các văn bản cảnh báo rủi ro.

Chưa kể một số hồ sơ sau khi chuyển cho cơ quan công an và đã được cơ quan công an trả lời là chưa có dấu hiệu tội phạm và hiện cơ quan thuế vẫn đang dừng hoàn, gây bức xúc lớn cho các doanh nghiệp, hiệp hội.

Vướng mắc từ hướng dẫn nghiệp vụ, thanh kiểm tra

Với các kết quả trên, đoàn giám sát đánh giá các vướng mắc, tồn đọng phát sinh từ những văn bản hướng dẫn nghiệp vụ của ngành thuế, yêu cầu đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, rà soát.

“Tính thủ công về nghiệp vụ, sự phức tạp, chồng chéo và quá nhiều các văn bản cảnh báo, cùng với sự thiếu rõ ràng về phạm vi, chưa áp dụng thống nhất quản lý rủi ro gắn với ứng dụng công nghệ thông tin đã khiến việc thực hiện gây ách tắc lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu” - đoàn giám sát đánh giá.

Vì vậy, Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu hoàn thiện văn bản liên quan, đặc biệt là đề xuất sửa đổi Luật Quản lý thuế và Luật Thuế giá trị gia tăng; tập trung chỉ đạo, trước ngày 31-12-2023 phải giải quyết, xử lý dứt điểm số hồ sơ đề nghị hoàn còn tồn đọng của một số ngành hàng xuất khẩu đang gặp vướng mắc…

Từ năm 2019 đến 6 tháng đầu năm 2023, toàn ngành thuế đã tiếp nhận 101.426 hồ sơ đề nghị hoàn thuế VAT, tương ứng số thuế đề nghị hoàn là 712.680 tỉ đồng; đã giải quyết hoàn thuế đối với 96.046 hồ sơ, tương ứng số tiền thuế đã hoàn là 646.205 tỉ đồng.

Đề xuất giảm thuế VAT cho tất cả hàng hóa, dịch vụ

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản đề nghị Bộ Tài chính giảm thuế VAT cho tất cả các loại hàng hóa, dịch vụ từ mức 10% xuống mức 8%.