Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), mùa xuân, thời tiết ấm, ẩm rất thuận lợi cho các loài nấm phát triển và đây cũng là thời điểm thường xảy ra các vụ ngộ độc nấm. 

Trên thế giới hiện nay có trên 10.000 loài nấm đã được xác định danh tính, trong đó có hàng trăm loại nấm độc. Một số loài nấm có thể có hàm lượng độc tố thay đổi theo mùa, trong quá trình sinh trưởng (nấm non hay nấm trưởng thành), trong môi trường đất đai thổ nhưỡng khác nhau. 

Vì vậy có thể gặp trường hợp ăn cùng một loại nấm nhưng có lúc bị ngộ độc, có lúc không.

Đối với nấm có họ hàng gần nhau thường rất khó phân biệt theo hình dạng, màu sắc bên ngoài ngay cả đối với các nhà chuyên môn. Việc xác định loài chủ yếu phải nghiên cứu tiêu bản nấm dưới kính hiển vi và phân biệt theo đặc điểm của bào tử nấm.

Nhận diện 5 loại nấm độc

Ở Việt Nam có khá nhiều loại nấm độc thường xuyên xuất hiện trong tự nhiên, đặc biệt là vào mùa mưa hoặc ở các vùng rừng núi, trung du. Dưới đây là một số loại nấm độc phổ biến và nguy hiểm cần tránh:

Nấm tán trắng còn gọi là nấm độc trắng hay nấm "thiên thần hủy diệt". Về đặc điểm, loại nấm này có mũ màu trắng, hình nón hoặc tán rộng, có vòng cuống và bao gốc. Nấm này chứa amatoxin gây tổn thương gan, thận và có thể gây tử vong nếu không xử lý kịp thời.

Nấm mũ khía nâu xám có mũ màu nâu xám, bề mặt có khía tơ mịn, cuống thon và dễ gãy. Loại nấm này chứa muscarine, gây rối loạn thần kinh, tim mạch, có thể gây tử vong nếu ngộ độc nặng.

Nấm ô tán trắng phiến xanh chứa độc tố dễ gây ngộ độc tiêu hóa như nôn mửa, tiêu chảy cấp. Loại nấm này có mũ màu trắng, phiến nấm khi già chuyển màu xanh lục nhạt.

Nấm độc xám có mũ màu xám nhạt đến xám đậm, phiến nấm màu hồng nhạt. Độc tố của loại nấm này gây rối loạn tiêu hóa nặng, mất nước, suy thận cấp nếu ăn nhiều.

Cuối cùng là nấm lưới đỏ có lưới màu đỏ cam rủ xuống từ mũ nấm, thân rỗng. Loại này ít gây chết người nhưng có thể gây rối loạn tiêu hóa nếu ăn sống.

"Một số loại nấm độc rất giống nấm ăn nên dễ nhầm lẫn. Do đó không nên hái nấm dại trong rừng, đặc biệt là nấm có vòng cuống và bao gốc vì đa phần là nấm độc. Dù nấm có vị ngọt hoặc không đắng vẫn có thể chứa độc tố mạnh", Cục An toàn thực phẩm thông tin.

Sơ cứu ngộ độc nấm thế nào?

So với các loại ngộ độc khác thì ngộ độc nấm xảy ra ít hơn về số ca, nhưng tỉ lệ tử vong lại rất cao. Do đó, nếu hay đi rừng hoặc du lịch vùng cao, có thể tham khảo gợi ý các bước sơ cứu khi nghi ngờ ngộ độc nấm để xử lý kịp thời trước khi đưa nạn nhân đến cơ sở y tế như:

Gây nôn càng sớm càng tốt (nếu nạn nhân còn tỉnh táo). Cho nạn nhân uống nhiều nước ấm và móc họng để nôn ra hết phần nấm còn sót trong dạ dày.

Lưu ý không gây nôn nếu nạn nhân có dấu hiệu co giật, hôn mê, hoặc không kiểm soát được đường thở (dễ gây sặc).

Nếu có sẵn, cho uống than hoạt tính (dạng viên hoặc bột) để hấp thụ bớt độc tố: Liều khuyến nghị 1g/kg cân nặng.

Tuyệt đối không tự ý chữa tại nhà bằng mẹo dân gian. Tránh dùng các mẹo như uống nước dừa, nước đường hay rượu, vì rượu có thể làm tăng hấp thu độc tố nấm.

Đặt nạn nhân nằm yên, giữ ấm cơ thể, theo dõi sát các dấu hiệu như đau bụng dữ dội, tiêu chảy, nôn liên tục, chóng mặt hoặc khó thở.

Đưa ngay đến bệnh viện càng sớm càng tốt vì độc tố nấm, đặc biệt là amatoxin, có thể gây suy gan, suy thận nhanh chóng trong 6-12 giờ sau khi ăn. Mang theo mẫu nấm còn sót lại hoặc phần thức ăn có nấm để bác sĩ phân tích dễ dàng hơn.

Phòng ngừa ngộ độc nấm

Không ăn nấm lạ, không rõ nguồn gốc. Chỉ ăn các loại nấm được biết chắc chắn là nấm ăn an toàn và có nguồn gốc rõ ràng (mua tại siêu thị, cửa hàng uy tín). Không hái hoặc ăn nấm mọc hoang trong rừng, ngoài đồng nếu không có kiến thức nhận diện nấm.

Không dựa vào kinh nghiệm dân gian. Các mẹo như "nấm lành sẽ không làm đen đũa bạc" hay "nấm độc có màu sắc sặc sỡ" không chính xác và có thể gây nhầm lẫn. Một số nấm độc trông rất giống nấm thường, thậm chí có mùi thơm và vị ngon.

Kiểm tra kỹ trước khi chế biến. Loại bỏ các nấm có dấu hiệu lạ như dập nát, chảy nước, nấm bị héo, có mùi lạ. Không ăn nấm đã quá già hoặc bị hư hỏng.

Dù là nấm an toàn cũng nên nấu chín kỹ, tránh ăn nấm sống hoặc nấm tái vì dễ gây rối loạn tiêu hóa.

Không bảo quản nấm quá lâu. Nấm tươi nên được sử dụng trong 1-2 ngày sau khi mua. Nếu dùng nấm khô hoặc nấm đóng gói thì phải kiểm tra hạn sử dụng, điều kiện bảo quản.

Ăn phải nấm độc hái trong rừng, hai vợ chồng tử vong

Hai vợ chồng ở bản Co Cài, xã Trung Lý, huyện vùng cao, biên giới Mường Lát (Thanh Hóa) tử vong do ăn phải nấm độc hái trong rừng.