Đơn tố cáo của các phạm nhân được tổ chức phi chính phủ "Quan sát nhà tù quốc tế" (OIP, có trụ sở ở TP Lyon) ủng hộ. Sau khi xem qua các đơn tố cáo, trang web StreetPress (Pháp) kết luận nhà tù Fresnes quả đúng là địa ngục trần gian.

Chuột, gián và rệp

Các phạm nhân bị giam trong buồng giam trung bình 22/24 giờ. Buồng giam quá tải với số phạm nhân tăng gần gấp đôi so với định mức. Tình trạng buồng giam hết sức thảm hại. Gió lạnh và mưa thoải mái luồn vào. Trần nhà và tường đầy nấm mốc, dơ bẩn.   

Lối vào nhà tù Fresnes - Ảnh: AFP

Phạm nhân Yann (*) mô tả: "Giường đầy rệp còn drap trải giường ba tuần mới thay một lần". Chăn đắp không bao giờ được giặt hay thay đổi. Phạm nhân Ali thuật lại: "Tôi phải ngủ với rệp. Tôi cảm thấy chúng bò trên da. Người tôi nổi đầy vết cắn".

Luật sư Louise Dumont Saint-Priest tóm tắt: "Chuột, gián và rệp. Có nói thêm nữa thì đây vẫn là chuyện bình thường".

Vệ sinh là vấn đề đầu tiên các phạm nhân kêu ca. Phạm nhân Franck viết trong đơn: "Vòi tắm bẩn như ổ vi trùng". Trả lời OIP, Yann cho biết: "Nếu họ không quên, chúng tôi được tắm ba lần mỗi tuần vào lúc 7 giờ sáng".

Cựu phạm nhân tên Djibril đã ra tù 13 năm về trước vẫn không quên kỷ niệm đau khổ tại nhà tù Fresnes. Trên hai chân của anh vẫn còn dấu vết hàng chục vết sẹo do các bệnh về da để lại.

Vết rệp cắn trên lưng phạm nhân - Ảnh: CGLPL

Sân đi dạo là chuồng ngựa cũ

Phạm nhân Léon mô tả sân đi dạo như sau: "Đó là sân hình vuông 12m² với hàng rào kẽm gai, cửa gỗ và cabin điện thoại".

Cựu phạm nhân V.R. bị giam tại nhà tù Fresnes từ năm 2015 đến tháng 4-2017. Anh giải thích: "Sân đi dạo trong nhà tù Fresnes thực sự là điều khó tin nổi trong mọi điều khó tin về nhà tù Pháp. Mọi người mà ngay cả những người chưa từng ở đó đều biết đến các chuồng ngựa ở Fresnes".

Trao đổi qua điện thoại với trang web StreetPress, V.R. kể: "Chúng tôi có từ 20 đến 30 người trong các chuồng ngựa cũ rộng 6mx6m cho sân lớn nhất. Đây là nơi chuột đái trên đất với đủ nguy cơ bệnh tật. Điều này đã gây ra hậu quả to lớn đối với tinh thần và môi trường. Bạn hãy tưởng tượng 20 con người tổ chức sinh hoạt thế nào trong 2 tiếng trong không gian như thế?".

Ngoài không gian nhỏ hẹp, sân đi dạo không trang bị thiết bị vệ sinh, do đó các phạm nhân tiểu luôn xuống đất hoặc tiểu vào chai nhựa.

Nhiều nhà quan sát còn tố cáo sân đi dạo ở nhà tù Fresnes là nơi luật rừng tung hoành. Các vụ làm tiền hay thanh toán lẫn nhau vẫn thường xảy ra vì không có giám thị túc trực.

V. R. kể: "Có khoảng 12 hay 15 sân nối liền nhau. Phía trên có chòi gác để giám thị quan sát. Họ phải bố trí rào kẽm gai để phạm nhân đừng nhảy từ sân này sang sân khác đánh nhau".

Sân đi dạo là chuồng ngựa cũ - Ảnh: CGLPL

Phạt trong phòng chờ   

Luật sư Maud Schlaffmann mô tả bên trong nhà tù Fresnes có hành lang dài. Mỗi bên hành lang là dãy buồng giam. Cuối dãy buồng giam là khu kỷ luật. Khi có nhiều phạm nhân di chuyển ngoài hành lang, giám thị sẽ đưa phạm nhân chờ đến lượt di chuyển vào phòng chờ.

Phòng chờ là nỗi ám ảnh của phạm nhân. Phòng chỉ rộng 8-9 m² và rất dơ bẩn, bốc lên toàn mùi khai nước tiểu. Phạm nhân phải ngồi một chỗ chờ giám thị đến đưa đi, trung bình lượt đi chờ 45 phút và lượt về phải chờ đến 90 phút. Ali viết: "Thời gian dài nhất tôi đã chờ là 4 tiếng".

Luật sư Maud Schlaffmann giải thích muốn đưa phạm nhân vào khu kỷ luật phải thực hiện nhiều thủ tục theo quy định và không phải lúc nào cũng làm thủ tục dễ dàng, bởi thế giám thị đã sử dụng phòng chờ như một biện pháp trừng phạt các phạm nhân.

Các phạm nhân còn tố cáo thái độ đối xử của một số giám thị. Trong thư gửi Tòa án Nhân quyền châu Âu, phạm nhân Léon cho biết giám thị đã từng đập cửa buồng giam vào đầu anh và lần khác siết cổ anh khi anh định lấy điếu thuốc lá dưới cánh cửa.

Hai dãy buồng giam bên trong nhà tù Fresnes - Ảnh: AFP

Sỉ nhục phạm nhân

Cựu phạm nhân V.R. khẳng định bạo lực thường xuyên xảy ra sau cánh cửa nhà tù Fresnes: "Cực kỳ thô bạo tại Fresnes. Nếu có can thiệp, hầu hết trường hợp đều kết thúc tệ hại". Nguyên nhân do các giám thị "quá nhiệt tình" còn ban lãnh đạo tai ngơ mắt điếc.

Yann kể lại: "Lúc tôi từ phòng tiếp khách gia đình đi về, khi khám xét giám thị đã không chịu trả lại quần đùi cho tôi chỉ vì tôi không chịu xoạc chân ra".

Khám xét phạm nhân trong tư thế trần truồng trước và sau khi họ đến phòng tiếp khách gia đình là chuyện thường xuyên trong nhà tù.

Buồng giam nhà tù Fresnes quá tải - Ảnh: CGLPL

Trong báo cáo năm 2016, cơ quan "Tổng thanh tra các địa điểm thiếu tự do" (CGLPL) đã ghi nhận tình trạng sử dụng có hệ thống biện pháp khám xét nêu trên.

Tháng 7-2012, OIP đã từng kiện và tòa án hành chính đã phán quyết biện pháp khám xét phạm nhân trong tư thế khỏa thân là bất hợp pháp, song sau đó nhà tù Fresnes vẫn tiếp tục tái phạm.

V.R khẳng định không dễ tiết lộ chuyện xấu xa của nhà tù Fresnes mà không phải gánh chịu cơn thịnh nộ của các giám thị, vì thế các phạm nhân chỉ còn cách giữ im lặng.

(*) Tất cả tên phạm nhân trong bài đều là tên giả.