Thợ may Việt ở Canada - Ảnh: HẢI YẾN

Tương tự VN, việc làm ở các thành phố lớn Canada rất nhiều nhưng chi phí sinh hoạt đắt đỏ. Nhiều người Việt về thành phố nhỏ để an phận. Anh chị họ tôi đã chọn Saint John, bờ đông Canada có nhiều hãng cá đầy việc làm.

Làm trong... tủ lạnh

"Không thấy mặt trời, 4h sáng tôi dậy lo thức ăn, 5h lái xe hơn một tiếng mới đến chỗ làm. Nhiệt độ trong hãng luôn đặt 7 độ âm lạnh tê tái để bảo quản cá tươi, nên thợ phải mặc ít nhất 3 lớp đồ ấm nặng nề, rồi còn phải đeo 2 lớp găng tay thép lẫn cao su. Nghe thì ghê vậy, nhưng làm ăn lương sản phẩm mê lắm, đua nhau cắt đầu cá, lạng philê" - chị họ Huyền Thanh của tôi tâm sự.

Những người mới qua hay hỏi sao không đi thành phố lớn để thoát cái... tủ lạnh khổng lồ đó? Chị trả lời: "Ở đâu quen đó, làm ở đây để dành được tiền vì không có mấy thứ để xài. Con cái lớn muốn đi thành phố thì đi. Mình mọc rễ ở đây cho khỏe, đâu cũng "cày" thôi".

Tương tự làm hãng cá, công việc ở các hãng gia súc, gia cầm... cũng đòi hỏi công nhân có sức khỏe và chịu lạnh. Người có tay nghề cao, lương theo sản phẩm có khi còn được gấp đôi lương minimum (sàn) theo quy định, như bang Québec là 12,10 CAD (đôla Canada) mỗi giờ.

Công việc phụ nhà hàng cũng khá phổ biến. Hầu như mọi người đều có thể làm được nếu chịu khó. Nhà hàng thường chuẩn bị thức ăn trước cho cả tuần nên cần người phụ việc. 

Anh Tiến, người đã làm việc này hơn 3 năm, nhớ lại: "Ngày đầu đi làm bị sốc. Ông quản lý đưa 20kg hành tây biểu xắt nhỏ, nước mắt chảy ròng ròng vì hơi cay mà phải ráng. Vừa xong, ổng lại kêu đi tập cuốn chả giò, cuốn cái nào bể cái đó mà vẫn phải tập cho được. Nhưng quen rồi lại thấy dễ. Vừa được ăn ngon, nhà hàng dư thức ăn còn được đem về cho vợ con".

Trong khi đó, nghề nail có lẽ tiền bạc rủng rỉnh vì ngoài lương chia với chủ còn có tiền tip. Thợ nào nhiều khách thì sống khỏe, và đã có tay nghề thì không lo thất nghiệp vì các tiệm nail tuyển thợ liên tục.

Bản thân tôi từng học nail ở VN để thủ thân do nghe nói dễ kiếm sống nơi xứ người. Qua Canada, tôi cũng định làm nail, nhưng cuối cùng nghề không chọn tôi. Bởi lúc tan sở khách mới đi làm đẹp. Ngày nghỉ của họ là ngày cao điểm của thợ. Nghĩ lại, mình ra đi vì con cái mà giờ qua đây cắm đầu "cày", bỏ bê con đang tuổi lớn liệu đáng không?

Cô thợ may Việt

Đang phân vân thì hãng may tuyển người, thế là tôi một bước thành... cô thợ may. Việc hãng làm rất dễ vì không phải may nguyên cái áo, cái quần, chỉ là ráp từng khâu để thành phẩm. Hãng thiếu người khâu nào nhân sự sẽ cho vào khâu đó, chứ không phân chia theo tay nghề bởi tuyển người vào họ sẽ đào tạo.

Người không cần biết may vẫn có thể tự tin nộp đơn. Nếu làm giỏi và "đạt job" (lượng hãng đưa ra) có thể cao hơn lương minimum từ 1-3 CAD/giờ. Lương cơ bản trong hãng không cao, nhưng được bảo hiểm cho cả nhà gồm tiền thuốc, vệ sinh răng và thay tròng kiếng hằng năm. 

Nhiều người không thích làm hãng chỉ vì bị trừ thuế quá cao. Luật quy định người đi làm sẽ đóng 3 loại thuế mỗi tháng, trong đó bao gồm thuế thu nhập (Income tax), CPP (Canada Pension Plan - tiền già) và EI (Employment Insurance - bảo hiểm thất nghiệp).

Hãng Peerless tôi làm việc năm nay tròn 100 tuổi, được người Việt biết với tên gọi hãng 4 số 8 (vì địa chỉ hãng là 8888 boul. Pie IX). Đây là "bến đầu" cho nhiều người Việt mới qua, vì hãng lớn có nguồn hàng ổn định. Hiện tôi là một trong khoảng 1.400 công nhân đang làm ở đây. 

Ngoài VN còn có nhiều người đến từ Campuchia, Lào, Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka, Bangladesh, Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ và một số nước Nam Mỹ... Chỉ một ít là dân Canada.

Tôi làm việc mỗi tuần 39 giờ. Trung bình mỗi tháng kiếm 2.000-2.500 CAD chưa trừ thuế. Bên này mức thuế tùy theo thu nhập, thấp nhất là 15%. Hãng có căngtin bán cà phê và thức ăn trưa với các món xúp, mì, salad, khoai tây chiên, gà chiên... giá mềm hơn nhiều so với quán ăn bên ngoài, nhưng hơn nửa công nhân thường mang thức ăn từ nhà đến.

Hãng cho nghỉ 3 tuần vào mùa hè và 2 tuần vào dịp Noel - Tết dương lịch. Tôi sẽ làm đến già móm vì 65 tuổi mới được về hưu. Những người từng đi làm sẽ lãnh lương hưu, những người không đi làm vẫn được hỗ trợ tiền già. Người không có nhà sẽ được hỗ trợ tiền thuê nhà. Chính phủ sẽ xem xét từng trường hợp để bảo đảm người dân sống tương đối đầy đủ khi về già.

Trẻ em phải học gần nhà

Làm vất vả, nhưng tôi có niềm vui về con mình. Quyền lợi trẻ em là ưu tiên hàng đầu ở Canada. Ngoài học miễn phí, trẻ còn được học rất nhiều ngoại khóa thú vị. Đầu năm học trước, con trai 8 tuổi của tôi đi học về hào hứng kể: "Hôm nay trường có các cô chú police đến chơi. Cô chú cho tụi con lên xe police ngồi, rồi còn cho đội nón police nữa. Bạn nào cũng thích".

Nhờ buổi ngoại khóa mà cậu nhóc đã tự giải quyết vấn đề rất nhanh. Chiều đó, lúc đi làm về, tôi thấy con chó lạ đứng ngay hè nhà mình. Tôi không biết phải làm sao với nó vì không thấy đeo tên và số điện thoại của chủ. 

Đang loay hoay thì cậu nhóc gọi ngay 911 rồi khuyên tôi: "Cái gì không bình thường mình đều gọi 911 được hết". Vài phút sau, hai xe police và cứu thương đến mang chú chó đi mà không quên cảm ơn cậu nhóc.

Trẻ bắt buộc đi học tại trường học gần nhà. Cuối năm, trường đều phát giấy đề nghị kê khai nếu đổi địa chỉ. Trường cách nhà trên 1km, học sinh sẽ được đi school bus. Con trai và hai cháu tôi hằng ngày đều đi bộ đến trường vì chỉ cách nhà 500m. 

Trên đường, mỗi ngã tư đều có ông bà thiện nguyện cầm bảng stop giơ lên cho xe dừng để đưa các cháu qua đường. Ngày nào cũng có người đứng ngã tư chờ học sinh đi, về và giúp đưa hết tốp này đến tốp khác qua đường an toàn.

Nhờ có sự giúp đỡ đó mà vợ chồng tôi rất an tâm "thả" con cháu tự đi học để cha mẹ lo làm việc...

Học sinh tại một trường học - Ảnh: HẢI YẾN

Người cao tuổi cũng được hưởng nhiều quyền lợi ở Canada mà không phân biệt dân di cư hay bản xứ. Ngoài việc khám - chữa bệnh tại bệnh viện, bệnh nhân cao tuổi về nhà còn được CLSC (trung tâm y tế địa phương) cử người đến chăm sóc riêng nếu họ không thể tự chăm sóc bản thân.

Nếu bệnh nhân ở một mình, trí nhớ có vấn đề, người của CLSC còn đến tận nhà bệnh nhân giúp họ uống thuốc đúng liều, đúng giờ.