Thế nên câu hỏi đặt ra là TP.HCM cần giải pháp gì mang tính bền vững để quản lý tốt vỉa hè, lòng đường?

"Làm cho có" không đủ sức răn đe

Thời gian qua, TP.HCM đã có nhiều biện pháp để lập lại trật tự vỉa hè, lòng đường. Tuy nhiên thực tế tình trạng này vẫn chưa thể giải quyết triệt để. Đơn cử như tối 25-2, lực lượng chức năng quận Bình Thạnh ra quân tuần tra, xử lý lập lại trật tự vỉa hè, đặc biệt tại hai điểm nóng là đường Nguyễn Gia Trí và Vạn Kiếp. 

Thế nhưng chỉ cần lực lượng chức năng rời đi, vỉa hè lại bị chiếm dụng. Một số hộ kinh doanh còn đối phó bằng cách sắp xếp bàn ghế, xe sao cho dễ dàng cất khi thấy lực lượng kiểm tra sắp đến.

Ông Đỗ Ngọc Hải, trưởng Phòng quản lý khai thác hạ tầng giao thông đường bộ Sở Giao thông công chánh TP.HCM (tên sở mới bắt đầu từ hôm nay 1-3), cho biết để việc quản lý lòng đường, vỉa hè đi vào nề nếp, trước mắt các địa phương phải làm tốt việc chấn chỉnh lấn chiếm. 

Biết rằng làm việc này không dễ vì tác động tới phạm vi lớn và sinh kế của nhiều người nhưng địa phương cần phải đề xuất trong trường hợp đó nên làm như thế nào.

"Bên cạnh đó nhằm quản lý lòng đường, vỉa hè được hiệu quả, điều quan trọng là cần nâng cao tính giám sát, mức xử phạt. Hiện nay việc xử phạt lấn chiếm vỉa hè có thể chưa đủ sức răn đe và cải thiện ý thức giao thông so với hành vi chạy xe máy lên vỉa hè, vượt đèn đỏ của nghị định 168", ông Hải nhận định.

Ông Hà Hải, phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM, nhận định nếu có được việc thực thi pháp luật triệt để, lực lượng trật tự đô thị làm "hết việc", đúng quy định hiện hành, thậm chí áp dụng các biện pháp cưỡng chế mạnh tay có thể răn đe hơn. 

Cũng theo ông Hải, việc thay đổi thói quen kinh doanh vỉa hè không thể diễn ra trong một sớm một chiều, mà cần có lộ trình dài hơi, gắn với sự phát triển của kinh tế - xã hội.

Trong giai đoạn hiện nay, cần có cách quản lý linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế. Việc được sử dụng tạm thời vỉa hè có kiểm soát như TP đang làm là sự hài hòa giữa quản lý và nhu cầu kinh doanh, buôn bán của người dân, tránh tình trạng buông lỏng hoặc cấm đoán hoàn toàn. 

Việc tuyên truyền, tạo điều kiện để họ kinh doanh hợp pháp rất quan trọng. Quan trọng nhất là những người thừa hành công vụ phải thực hiện nhiệm vụ một cách triệt để, đồng bộ, tránh tình trạng "làm cho có", kiểm tra xong rồi đâu lại vào đó.

Phạt nguội

Theo luật sư Hà Hải, dùng camera phạt nguội là một giải pháp cần được nhân rộng để đảm bảo trật tự đô thị, đặc biệt tại một TP lớn như TP.HCM, như nhiều nước đã làm. Nhiều ý kiến từ bạn đọc Tuổi Trẻ cũng nêu giải pháp này. Việc này giúp cơ quan chức năng dễ dàng truy xuất, lập biên bản và xử phạt mà không cần phải kiểm tra trực tiếp liên tục, tránh tình trạng xử lý theo thời điểm rồi đâu lại vào đó.

Đề cập giải pháp này, ông Nguyễn Hữu Huy - phó trưởng Phòng quản lý đô thị quận Gò Vấp - cho biết Gò Vấp có thể khuyến khích người dân cùng giám sát bằng cách cho phép họ quay video, chụp ảnh vi phạm gửi về các cơ quan chức năng để xử lý. Điều này không chỉ tăng cường khả năng giám sát mà còn tạo sự đồng thuận của người dân trong việc cùng nhau giữ gìn trật tự đô thị. 

Trong kế hoạch quản lý trật tự đô thị của quận Gò Vấp, việc triển khai đầu tư (xã hội hóa) và lắp đặt hệ thống camera trí tuệ nhân tạo trên các tuyến đường, khu vực nóng được chú trọng.

UBND các phường cần kịp thời xử lý các thông tin phản ảnh của người dân về tình hình trật tự lòng đường, vỉa hè thông qua ứng dụng trên điện thoại (Zalo, Viber...), nhất là cổng thông tin 1022, ứng dụng di động trực tuyến "Gò Vấp trực tiếp". 

"Việc lắp đặt hệ thống giám sát camera thời gian qua đã đạt được những thành quả nhất định. Quận cũng đã xử lý tốt các điểm kinh doanh tự phát ở chung cư Hà Đô (phường 10). Đây là một giải pháp hiệu quả", ông Huy nói.

Còn đại diện UBND quận 3 cho biết quận đã gắn 170 camera để quản lý an ninh trật tự, tuy nhiên chưa thể xử phạt vi phạm về trật tự lòng đường, vỉa hè. Do đó các đơn vị của quận đang nghiên cứu lộ trình, quy định, hàng rào pháp lý để xử lý vi phạm trật tự lòng lề đường thông qua hệ thống camera giám sát. 

Theo ông Đỗ Ngọc Hải, cách phạt nguội này giúp giảm bớt áp lực cho lực lượng chức năng, đồng thời đảm bảo tính liên tục trong giám sát. Các hộ kinh doanh không thể lách luật bằng cách "chờ lực lượng đi rồi lại bày hàng ra" như hiện nay.

Áp dụng linh hoạt các giải pháp

Đại diện UBND quận 3 cho biết thêm đã chỉ đạo đội trật tự đô thị, UBND phường thường xuyên kiểm tra, xử phạt các trường hợp lấn chiếm vỉa hè, lòng lề đường. Tuy nhiên việc giải quyết triệt để đối với các trường hợp này là không dễ, người dân buôn bán thường tỏ ra chấp hành tại thời điểm kiểm tra nhưng tái lấn chiếm sau khi đoàn kiểm tra rời đi. Nếu chỉ xử phạt thì không thể giải quyết triệt để tình trạng chiếm dụng vỉa hè, cần có giải pháp khả thi hơn.

"Thay vì cấm nên xem xét cho phép sử dụng vỉa hè và quản lý việc này thông qua các quy định cụ thể. Do đó UBND quận 3 đã phối hợp Hội Liên hiệp phụ nữ, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, các ban ngành đoàn thể tạo điều kiện, sắp xếp, khuyến khích các hộ buôn bán lấn chiếm vào các chợ hoặc các điểm kinh doanh hợp pháp, đồng thời vận động đi học nghề và tạo việc làm cho người dân buôn bán nhỏ", vị đại diện chia sẻ.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận - viện trưởng Viện Kinh tế, tài nguyên và môi trường TP.HCM - góp ý để quản lý đô thị và ngăn lấn chiếm vỉa hè hiệu quả trước hết cần tập trung đánh giá lại tính hiệu quả việc thu phí sử dụng tạm vỉa hè của từng quận huyện để có điều chỉnh cho hợp lý. Những khu không cho thuê bị lấn chiếm thì phải xóa bỏ. Đồng thời giao cho khu phố tự quản vì đã có lực lượng an ninh khu vực. 

Cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm trường hợp lấn chiếm nhưng cũng cần tạo điều kiện cho bà con buôn bán bằng cách đăng ký tại phường. Ngoài ra những vị trí tổ chức thu phí không hiệu quả, gây mất trật tự an toàn giao thông thì có phương án dừng lại.

"Thiết lập trật tự đô thị phải thống nhất về hình thức từ đội ngũ trật tự đô thị. Các xe cộ, đồ dùng lấn chiếm bị thu giữ phải thanh lý hay hủy bỏ, không nên phạt rồi trả lại như vậy sẽ tạo điều kiện tái vi phạm. 

Vận động khu phố và người dân khu phố lập nhóm Zalo để giám sát xã hội trong công tác phát hiện, chấn chỉnh vi phạm lấn chiếm vỉa hè. Qua đó ghi nhận bằng hình ảnh để nhắc nhở và xử lý nếu cố tình vi phạm", ông Thuận nói.

Để đảm bảo công khai và minh bạch trong công tác thu phí vỉa hè cần có lực lượng giám sát chéo để tránh bảo kê và thất thu. Từ đó tạo bình đẳng cho người dân tham gia sử dụng vỉa hè theo tinh thần văn minh, trật tự xã hội và đô thị xanh - sạch - đẹp. 

Một giải pháp căn cơ đã và được TP.HCM triển khai, nhân rộng để quản lý trật tự đô thị là cho sử dụng tạm lòng đường, vỉa hè có thu phí (quyết định 32 của UBND TP.HCM) để đảm bảo cho người cần có nơi buôn bán và tạo nguồn thu ngân sách, đảm bảo lợi ích chung.

Trong khi đó, đối với những quận đang rà soát tổng thể để triển khai quyết định 32, như cách mà quận Gò Vấp đang làm thì việc áp dụng tạm thời thu phí để người dân dùng vỉa hè ở một số ít đường lớn cũng là cách được nhiều người ủng hộ.

Người lấn chiếm vỉa hè đuổi người đứng chờ xe: 'Chỗ này là chỗ buôn bán chứ cứ đứng xớ rớ đó hoài'

'Chỗ này là chỗ buôn bán chứ cứ đứng xớ rớ đó hoài!'. Tôi đã bị người bán hàng lấn chiếm vỉa hè ở quận Bình Thạnh, TP.HCM nói như vậy khi đứng chờ tài xế xe ôm công nghệ.