Các lãnh đạo ASEAN trong phần bắt tay đoàn kết truyền thống - Ảnh: Thanh Tuấn

Tuyên bố Nay Pyi Taw khẳng định việc xây dựng cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015 sẽ chỉ thực hiện được nếu các nước chịu hội nhập sâu rộng hơn và giảm bớt khoảng cách giữa các thành viên ASEAN. Ngoài ra, ASEAN cần nâng cao khả năng để giải quyết các vấn đề hiện tại và các vấn đề đang phát sinh của khối một cách nhanh chóng.

Những thách thức với việc thành lập cộng đồng kinh tế vẫn còn đó. Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long tại hội nghị đã kêu gọi ASEAN cần phải đoàn kết và thống nhất trong các vấn đề lợi ích chủ chốt của các thành viên. Ông khẳng định các nhà lãnh đạo phải có ý chí chính trị giải quyết các vấn đề lớn thì mới có thể đạt được tầm nhìn là trở thành cộng đồng kinh tế vào năm tới.

Cho tới nay, ASEAN đã đạt được khoảng 70% đề mục công việc cho việc hình thành cộng đồng kinh tế, nhưng 30% còn lại đều là những vấn đề rất gai góc như hải quan, giao thương dịch vụ và việc gỡ bỏ các hàng rào phi thuế quan.

Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) thực tế dự đoán cộng đồng kinh tế của khối (AEC) sẽ chỉ thật sự đi vào hoạt động vào năm 2025, tức mười năm sau mục tiêu của ASEAN, vì những cản trở về phi thuế quan từ các nước thành viên. “Rất khó để ASEAN có thể đạt được toàn bộ mục tiêu vào năm 2015. Điều này là rất rõ. Nhìn trên báo cáo thành tích của ASEAN cũng thấy” - ông Jayant Menon, kinh tế trưởng phụ trách về hội nhập khu vực của ADB, nói với báo giới.

Theo giới quan sát, việc hình thành AEC sẽ biến ASEAN thành một thị trường và dẫn tới giai đoạn mới mà cạnh tranh các ngành trong khu vực sẽ trở thành “phi biên giới”. Nhưng Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long cho rằng việc hình thành thị trường chung này sẽ tốt cho người dân và các doanh nghiệp. Ông cũng khẳng định cần phải tăng cường nhận thức cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ để họ ý thức được lợi ích của AEC. “Chúng ta phải dũng cảm và đi trước để cải thiện tương lai cho các nước và người dân” - ông nhấn mạnh.

Với các nước bên ngoài, ông kêu gọi việc đẩy nhanh đàm phán hiệp định thương mại giữa ASEAN với sáu nước đối tác (RCEP) trong đó có Úc và Trung Quốc. “ASEAN phải tiếp tục thể hiện khả năng lãnh đạo và có cách tiếp cận sáng tạo khi cần” - ông nói.

Tuyên bố của các nhà lãnh đạo cho rằng ASEAN cần tiếp tục cải tiến bộ máy tổ chức, tăng cường hoạt động của Ban thư ký ASEAN nhằm hỗ trợ tốt hơn các mục tiêu của ASEAN trong thời gian tới. Về định hướng phát triển sau năm 2015, lãnh đạo các nước ASEAN khẳng định cần phát huy vai trò chủ đạo của ASEAN trong xử lý các vấn đề chiến lược ở khu vực, trong các cơ chế hợp tác và mạng lưới liên kết đa tầng nấc, đa lĩnh vực ở Đông Á.