Theo y học cổ truyền, đậu đen tính hơi ôn, vị ngọt, qui kinh thận, có tác dụng trừ thấp giải độc, bổ thận, bổ huyết, bồi bổ cơ thể. Nhiều sách cổ viết rằng ăn đậu đen chữa được chứng thủy thũng, tê thấp, bổ thận, giải độc cơ thể, phụ nữ dùng lâu ngày thì làm đẹp dung nhan.

Theo tài liệu trong đậu đen có chứa nhiều sinh tố A, B, C, PP, protid, glucid, lipid, muối khoáng. Hàm lượng acid amin cần thiết trong đậu đen rất cao, gồm: lysin, methionin, tryptophan, phenylalanin, alanin, valin, leucin... do đó đậu đen được xem như một loại thuốc bổ. 

Ngoài ra, còn một nhóm chất rất quan trọng tạo màu sắc đỏ tím cho lớp vỏ ngoài của đậu đen được gọi là anthocyanidin, đây là nhóm chất có tác dụng kháng oxy hóa tế bào rất cao, giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, đề kháng ung thư, kéo dài tuổi thọ, chống lão hóa tế bào, vì vậy đậu đen dùng tốt cho người già, trẻ em và phụ nữ, nam giới sử dụng sẽ tăng cường chức năng của thận, bổ tinh, ích huyết, chữa liệt dương, tai ù, huyết áp cao. 

Có thể chế biến vài món ăn và cách dùng như sau:

- Chè đậu đen hoặc nấu nước uống để thanh lọc cơ thể: mỗi ngày 20-40gr.

- Chè đậu đen, đại táo chữa suy nhược, mỗi loại 30gr, nấu chung ăn liên tục trong 3-4 ngày.

- Để chữa đau nhức ở các khớp xương hoặc ngộ độc rượu lâu ngày, lấy một quả dừa xiêm nhỏ không già quá, vạt đầu, rồi bỏ 20gr đậu đen đã rửa sạch vào quả dừa, đậy nắp dừa lại sau đó đem chưng cách thủy khoảng 3- 4 giờ cho đậu nhừ rồi đem ra uống nước, ăn cái, mỗi tháng chỉ cần ăn 1- 2 lần là đủ, các khớp xương sẽ cử động nhẹ nhàng linh hoạt hơn.

- Đậu đen 30gr, cúc hoa 10gr nấu chung lấy nước uống mỗi ngày chữa nhức đầu, hoa mắt, say nắng, mắt kém, người già hay bị chảy nước mắt, quáng gà, thị lực yếu. Uống khoảng 5-10 ngày là đủ.

Đậu đen rất bổ, tuy nhiên chỉ thích hợp cho người ở tạng nhiệt (người nóng), còn đối với người thể hàn thì khi chế biến nên thêm vài lát gừng thì tốt hơn.

Chú ý khi chế biến cần đun lâu và kỹ vì như vậy hoạt chất trong vỏ mới thoát ra ngoài và dịch chiết có màu đỏ tím đó chính là màu của anthocyanidin, chất này giúp tăng cường tác dụng tốt của đậu đen với cơ thể, ngoài ra nấu cho đậu chín nhừ sẽ dễ tiêu hóa và dễ hấp thu.