Phóng to

Mỹ Duyên trong phim Nữ tướng cướp, một bộ phim được coi là thành công về mặt doanh thu của đạo diễn Lê Hoàng. Ảnh tư liệu.

Tôi đã đọc kỹ bài “Các đạo diễn VN cần hướng về đâu?” của bạn đăng trên báo Tuổi Trẻ ngày 2-8-2005.

Là một đạo diễn điện ảnh, đầu tiên tôi rất hoan nghênh nhiệt tình đóng góp của bạn trong bài này. Điện ảnh VN cần những người xem như thế biết bao.

Bây giờ tôi xin phép trao đổi với bạn mấy vấn đề:

- Bạn nói rằng đạo diễn VN đừng coi thường trình độ khán giả. Điều này quá đúng. Nhưng nếu như không có đạo diễn VN nói chung thì khán giả cũng có chị bán rau ngoài chợ, ông tiến sĩ, ông giáo sư, anh thợ hồ, anh xe ôm... và bạn Phùng Tuấn - người am hiểu các liên hoan phim quốc tế. Vấn đề là mỗi đạo diễn, ở mỗi thời kỳ chọn lấy lớp khán giả thuộc đối tượng của mình.

Trong lĩnh vực này họ bình đẳng, vì không thể nói người đạo diễn muốn làm phim cho công nhân xem xấu xa hơn người đạo diễn muốn làm phim cho giáo sư xem hoặc ngược lại. Nên việc bạn phê phán đạo diễn VN, bằng cách nhân danh “khán giả VN”, theo tôi là không công bằng. Dù bạn có trí tuệ tới đâu, bạn cũng không nên cho mình là toàn bộ khán giả; cũng như tôi dù có ngu dốt tới đâu, cũng không cho mình là đại diện của toàn bộ đạo diễn.

- “Càng tự đánh bóng mình thì càng xấu hổ”, tất nhiên như vậy rồi. Trong lĩnh vực nào chả thế, cứ gì điện ảnh. Cá nhân tôi chưa có dịp đến những liên hoan phim quốc tế mà bạn kể và cũng chưa xem hết các phim đoạt giải ở đó, nhưng tôi xin hứa với bạn rằng nếu tôi đến đó tôi sẽ biết điều, không dám khoe khoang gì cả. Bạn hãy tin tôi. Ai khoe khoang tôi sẽ bảo họ cẩn thận, có người hiểu hơn đấy.

- “Các đạo diễn hãy đọc và xem phim nhiều hơn trước khi làm phim đi”. Điều này bạn Phùng Tuấn cũng đúng luôn. Vả lại chả cứ gì ngành điện ảnh, ngành nghệ thuật nào cũng cần như vậy hết. Chỉ tiếc sao bạn không nói cần đọc và xem ra sao. Bởi theo tôi có mấy cách tìm hiểu: Tìm hiểu khán giả trí thức thế giới - Tìm hiểu khán giả bình dân thế giới - Tìm hiểu khán giả trí thức VN - Tìm hiểu khán giả bình dân VN.

Tốt nhất là hãy tìm hiểu hết. Như vậy hay quá. Nhưng chắc hiếm có được đạo diễn đủ trí tuệ và đủ thì giờ làm việc này, bạn đồng ý không? Vậy thì cần tìm hiểu chuyên sâu. Khi ta nói phim hướng về khán giả chắc ta đều đồng ý ngầm rằng khán giả ở đây là người lao động bình thường. Họ nhìn chung chưa được đến Berlin, Tokyo, Cannes chứ đừng nói tới việc biết những liên hoan phim ở đấy. Vậy sự tham khảo những giá trị mà các liên hoan phim ấy suy tôn cũng nên chừng mực thôi, phải không bạn?

- Còn việc “phim có lãi, có đông người xem chẳng nói gì về giá trị nghệ thuật” - câu này nghe sang nhưng không phải lúc nào cũng đúng. Giá trị nghệ thuật không đến nỗi vô hình và trừu tượng như thế. Cũng như không thể phát biểu đơn giản “phim vắng khách là phim cao cấp” vậy.

Chúng ta phải đi vào từng tác phẩm cụ thể, và ngay trong từng tác phẩm cũng có từng đoạn cụ thể, chứ không nên nhảy từ cực nọ sang cực kia một cách vội vã.

Nhưng chắc bạn cũng nhất trí với tôi hai điểm:

- Phim cần tới khán giả.

- Các đạo diễn VN (lớp hôm nay) còn non trẻ.

Tôi xin nói ngay rằng nếu bạn tìm hiểu kỹ hoàn cảnh của họ thì không non trẻ mới là lạ. Ai cũng biết đạo diễn Hàn Quốc hay ra sao mà ít ai biết đạo diễn VN (tới hôm nay) có những điều kiện làm việc và đào tạo kém xa Hàn Quốc thế nào. Phải nói rằng xa lắm lắm. Họ đâu phải là một “tầng lớp quí tộc” chuyên làm dối nói phét, họ cũng là con em lao động cả thôi...

Vậy tốt nhất là nên có một thái độ chân tình với họ. Chưa kể quá trình đến với khán giả là một quá trình rất khó khăn, dù là khán giả cỡ nào. Chúng ta cần nhìn các phim hướng tới khán giả một cách công bằng và nhân ái, chứ đập chết nó hoặc chứng tỏ mình cao sang hơn nó là việc quá dễ.