Tuy nhiên chuỗi chỉ trích cường độ cao từ chính quyền ông Trump đang có tác động đáng kể đến xu hướng "thu hẹp khoảng cách" về lập trường của cả 4 bên liên quan là Nga, Ukraine, các quốc gia nhóm Bắc Bán cầu ủng hộ Ukraine và các quốc gia nhóm Nam Bán cầu có thiện cảm với Nga.

Mạng lưới ngoại giao đa phương

Trên thực tế, chính quyền Zelensky đã đi trước phía Mỹ một bước trong việc hoàn thiện một mạng lưới ngoại giao đa phương khắp cả Á - Phi - Âu trong quá trình vận động sự ủng hộ đối với "Công thức hòa bình 10 điểm" - một thành tựu quan trọng mà phía Mỹ khó lòng bắt kịp.

Tuy nhiên dù tập hợp được hơn 90 quốc gia cử đại diện tham dự Hội nghị hòa bình Ukraine (UPS) lần thứ nhất tại Thụy Sĩ vào tháng 6-2024, nhưng kỳ UPS lần thứ hai dự kiến diễn ra vào tháng 11-2024 đã không diễn ra.

Đây chính là chỉ dấu quan trọng không chỉ cho thấy cách tiếp cận "đàm phán không có Nga" của chính quyền ông Zelensky khó có thể đạt được đồng thuận rộng rãi, mà còn để lộ nhóm các quốc gia Nam Bán cầu đang nằm ngoài khả năng ảnh hưởng của Ukraine.

Nhóm này bao gồm những quốc gia chủ chốt như Trung Quốc (không cử phái đoàn tham dự UPS lần 1), trong khi Brazil, Ấn Độ, Nam Phi, Saudi Arabia có tham gia nhưng không ủng hộ tuyên bố chung của hội nghị.

Kể từ thời điểm đắc cử tổng thống, phía ông Trump đã lập tức triển khai chiến lược "phủ đầu" thế mạnh ngoại giao vượt trội của ông Zelensky theo tiến trình gồm ba bước. Đầu tiên là quá trình thiết lập kết nối nhằm thâm nhập vào các "điểm lớn" trong mạng lưới ngoại giao đa phương của Ukraine theo hai nhánh.

Nhánh thứ nhất là nhóm các quốc gia Bắc Bán cầu có ảnh hưởng, bao gồm cuộc điện đàm với ông Zelensky (6-11), với Thủ tướng Đức Scholz (ngày 10-11), và cao điểm là việc thực hiện cuộc gặp ba bên giữa ông Trump với Tổng thống Pháp Macron và ông Zelensky (ngày 7-12).

Nhánh thứ hai là nhóm các quốc gia Nam Bán cầu chủ chốt, điển hình là cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (ngày 17-1), điện đàm với Hoàng thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman (ngày 23-1), và tiếp đón chính thức Thủ tướng Ấn Độ Modi (ngày 13-2) để giành được sự ủng hộ của người Ấn với các sáng kiến hòa bình Ukraine tiềm năng của ông Trump.

Có thể thấy phía Mỹ thời ông Trump đã chủ động tương tác trước với Ukraine và châu Âu ngay cuối năm 2024, sau đó mới mở sang tương tác với các bên còn lại vào đầu năm 2025 để đảm bảo nền tảng cho bước triển khai tiếp theo: công khai các động thái đàm phán ban đầu với Nga với sự hậu thuẫn từ nhánh Nam Bán cầu.

Theo Hãng tin Reuters, phía Mỹ và Nga đã thúc đẩy các cuộc thảo luận không chính thức về Ukraine ở Thụy Sĩ trong nhiều tháng để chuẩn bị cho sự kiện điện đàm chính thức Trump - Putin vào ngày 12-2. Cuộc đàm phán cấp cao giữa Mỹ và Nga vào ngày 18-2 ngay sau đó cũng phát huy "lợi thế Nam Bán cầu" của ông Trump khi được tổ chức tại thủ đô Riyadh của Saudi Arabia.

Không chỉ vậy, "lợi thế Nam Bán cầu" của Mỹ lúc này còn được thể hiện ở sự ủng hộ công khai và nhanh chóng của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị vào ngày 20-2 đối với thỏa thuận Mỹ - Nga vừa đạt được nhằm định hình lộ trình kết thúc chiến sự Ukraine.

Người dân đoàn kết quanh ông Zelensky

Bước thứ ba của "đội Trump" được triển khai ngay khi hoạt động đàm phán với Nga ở bước thứ hai gặp làn sóng quan ngại mạnh mẽ từ nhánh "Ukraine - Bắc Bán cầu". Trong đó đòi hỏi của phía Mỹ nhằm vào 50% quyền sở hữu tài nguyên (gồm khoáng sản, dầu khí, cảng biển và hạ tầng chiến lược khác) của Ukraine và các chỉ trích công khai của Tổng thống Trump vào uy tín và tính chính danh của ông Zelensky chính là động thái khởi động.

Rõ ràng bản hợp đồng khoáng sản của Mỹ chỉ là "điểm khởi đầu" cho một quá trình đàm phán tiếp theo mà "hai bên sẽ gặp nhau đâu đó ở giữa", thậm chí phía Mỹ đã chủ động xuống nước trước nhằm lấy lòng giới doanh nghiệp Ukraine bằng việc đề xuất lại một hợp đồng với các điều khoản đơn giản và phù hợp luật pháp Ukraine hơn.

Nếu tìm được tiếng nói chung, giới doanh nhân và chuyên gia Ukraine tin rằng thỏa thuận này sẽ trở thành cơ hội bơm thêm dòng tiền vào nền kinh tế Ukraine đang gặp khó khăn.

Ngay cả số liệu "chỉ còn 4%" người dân ủng hộ Zelensky do ông Trump đưa ra trên thực tế lại có "tác động ngược" khi kích hoạt trở lại sự đoàn kết của nhân dân Ukraine xung quanh ông Zelensky khi nguyên thủ của họ bị công kích từ bên ngoài.

Cuộc thăm dò ngày 19-2 của Viện Xã hội học quốc tế Kyiv (KIIS) đã cho thấy 57% người Ukraine tin tưởng Zelensky, cao hơn so với tháng 12-2024. Điều này không biết vô tình hay hữu ý lại giúp cải thiện hình ảnh của ông Zelensky trong bối cảnh dư luận đối nội của Ukraine đang chia rẽ.

Tuyên bố "có hy vọng trở lại" sau cuộc gặp giữa ông Zelensky với đặc phái viên của Mỹ về Ukraine Keith Kellogg vào ngày 20-2 cũng có thể xuất phát từ hoàn cảnh này, bất chấp chuỗi công kích lẫn nhau về ngoại giao đang diễn ra.

Cuối cùng, từ vị trí một nước Mỹ không có ảnh hưởng đến khu vực Nam Bán cầu, hiện tại chính quyền ông Trump đã điều hướng hiệu quả các quốc gia Nam Bán cầu chủ chốt cùng tham gia lộ trình tái thiết kinh tế Ukraine của Washington.

Nếu kết hợp với bản kế hoạch về an ninh của các nước Bắc Bán cầu do Anh và Pháp đề xuất, có thể thấy tuyên bố "tất cả chúng ta đều cần hòa bình" của ông Zelensky hoàn toàn có thể đạt được trong năm 2025.

Ukraine và Mỹ sắp đạt thỏa thuận khoáng sản

Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ khẳng định thỏa thuận chia sẻ khoáng sản giữa Ukraine và Mỹ đã rất gần sau nỗ lực đàm phán gấp rút của Kiev.