Ảnh chân dung Đại tướng Võ Nguyễn Giáp được triển lãm tại hội thảo - Ảnh: THIÊN ĐIỂU

Đây là lời căn dặn của Đại tướng với các nghệ sĩ Tuồng của Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh (Đà Nẵng), được NSND Trần Đình Sanh - người trực tiếp hỏi chuyện Đại tướng 25 năm trước - kể lại tại Hội thảo khoa học quốc gia Đại tướng Võ Nguyên Giáp với văn hóa dân tộc sáng 21-12 tại Hà Nội.

Hội thảo đầu tiên về Đại tướng Võ Nguyên Giáp sau khi Đại tướng qua đời tròn 5 năm, do Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam và Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam phối hợp tổ chức.

Hội thảo thu hút nhiều tham luận từ các nhà nghiên cứu, nhà văn hóa, nghệ sĩ trên cả nước và các chia sẻ đều "là câu chuyện đời thường, gan ruột" như nhà sử học Dương Trung Quốc nhận xét từ bàn chủ tọa.

Đặc biệt, nhà văn, nhà viết kịch Nguyễn Thế Kỷ dù tuổi cao sức yếu (90 tuổi) nhưng đã bay từ TP.HCM ra Hà Nội tham dự và phát biểu tại hội thảo.

Nhiều câu chuyện xúc động đã được kể tại hội thảo. Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo từ bệnh viện trị thương cũng đã nhờ NSND Thúy Mùi giúp mình gửi đến hội thảo bài thơ ông đã cảm tác mà viết vào ngày Đại tướng mất bằng màn ngâm thơ xúc động.

Chân dung Đại tướng Võ Nguyễn Giáp được triển lãm tại hội thảo - Ảnh: THIÊN ĐIỂU

Trong khi các tham luận đều ngợi ca về Đại tướng và kể những kỷ niệm xúc động những lần may mắn được gặp Đại tướng, NSND Trần Đình Sanh có bài phát biểu dường như đúng chủ đề của hội thảo hơn cả - Đại tướng Võ Nguyên Giáp với văn hóa dân tộc.

Ông Sanh kể năm 1993, Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh được các vị lãnh đạo tin tưởng giao dựng một tiết mục để biểu diễn phục vụ Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ông Sanh cùng các nghệ sĩ trong nhà hát đã lựa chọn hai tiết mục trích đoạn đặc sắc nhất: Đổng Kim Lân biệt mẹ và Đổng Kim Lân qua đèo.

Ông còn nhớ sau 40 phút biểu diễn của các nghệ sĩ, Đại tướng đã rất xúc động, cùng phu nhân bước tới sàn diễn bắt tay từng diễn viên, nhạc công và tặng hoa chúc mừng.

Sau đó, Đại tướng và phu nhân còn dành một buổi trò chuyện ngắn với các nghệ sĩ. Đó là lúc nhà hát đang lúng túng trong định hướng phát triển bởi các nghệ sĩ dù rất cố gắng giữ nghề nhưng con đường phía trước qua mờ mịt, khó khăn chất chồng.

Đại tướng là một người rất am hiểu văn hóa, văn nghệ, ông Sanh và các nghệ sĩ đã tranh thủ xin lời khuyên của Đại tướng về định hướng nghệ thuật trong chặng tới của loại hình sân khấu cổ truyền của dân tộc.

Phóng viên ảnh Nguyễn Đình Toán tặng bức ảnh ông chụp Đại tướng Võ Nguyên Giáp với nhạc sĩ Văn Cao Tết 1992 cho gia đình Đại tướng - Ảnh: THIÊN ĐIỂU

Ông Sanh kể: sau phút trầm ngâm, Đại tướng ân cần lên tiếng, đầy thấu hiểu và từ tốn: "Mình nghĩ nếu làm được cái gì khác mà hay hơn cho tuồng thì nên làm, còn cái gì đã hay rồi, đã hoàn thiện, trác tuyệt rồi thì phải bằng mọi cách giữ nguyên vẹn".

Đại tướng nói thêm: "Trên thế giới không ai nghĩ đến chuyện cải tiến nhạc Chopin làm chi vì nó đã hay rồi. Tuồng ta cũng vậy, cái gì hay thì phải cố giữ nguyên vẹn lại cho con cháu. Muốn giữ được thì phải có quyết tâm, hết sức quyết tâm mới giữ được".

Ông Sanh nói, đã hơn 20 năm nhưng ông vẫn nhớ như in từng lời khuyên sâu sắc, ân tình, trách nhiệm, đầy hiểu biết và tầm nhìn xa bằng giọng trầm ấm, nhỏ nhẹ của vị Đại tướng trong lòng dân.

Bức ảnh ông Nguyễn Đình Toán chụp Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm nhạc sĩ Văn Cao tại nhà riêng của nhạc sĩ trên phố Yết Kiêu vào mùng 6 Tết năm 1992 - Ảnh: THIÊU ĐIỂU chụp lại

Từ câu nói của Đại tướng, ông Sanh nghĩ về lời kể của NSND Nguyễn Nho Túy hơn 20 năm trước (1972) đã nói với ông ở vùng đồi gò Sơn Lôi, Tam Dương, Vĩnh Phúc, về lời chia sẻ của Bác Hồ với ông Túy: "Tuồng tốt đấy, đừng dẫm chân tại chỗ nhưng cũng chớ gieo vừng ra ngô".

Những lời chia sẻ của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp được nhắc lại vào những ngày này, khi nghệ thuật truyền thống vẫn tiếp tục trong cơn chao đảo - khiến nhiều nghệ sĩ, nhà nghiên cứu tại hội thảo phải gật gù ngẫm ngợi.

TTO - Vở tuồng kinh điển 'Triệu Đình Long cứu chúa' được Nhà hát Tuồng Việt Nam diễn báo cáo với Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cùng báo giới và khán giả tối 27-11 tại rạp Hồng Hà (Hà Nội).