Theo (VSSA), các doanh nghiệp chế biến thực phẩm kêu gào chủ yếu để mau chóng được cấp quota nhập khẩu đường giá rẻ.

Phóng to

Vận chuyển nguyên liệu mía vào ép tại Nhà máy đường An Khê, Gia Lai -Ảnh: Thái Bá Dũng

Theo tính toán của các công ty, với mức thuế ưu đãi trong hạn ngạch, đường nhập khẩu về VN thấp hơn đường trong nước 4.000-5.000 đồng/kg. Với tổng quota nhập khẩu cho năm 2012 là 70.000 tấn, mức chênh lệch lên tới 280-350 tỉ đồng.

Doanh nghiệp thực phẩm kêu khó

Ông Trương Phú Chiến, tổng giám đốc Công ty CP Bánh kẹo Biên Hòa (Bibica), cho biết mọi năm, quota nhập khẩu đường đã được Bộ Công thương giao cho doanh nghiệp vào tầm tháng 3 trở về trước. Khi có quota sớm, các doanh nghiệp sẽ tiến hành nhập khẩu, vì theo ông Chiến, nhu cầu sử dụng đường trong nước thường tăng đột biến theo mùa vụ sử dụng, nhưng rõ nét nhất là dịp Trung thu và Tết Nguyên đán.

Tuy nhiên, đến thời điểm này quota nhập khẩu đường vẫn chưa được giao cho doanh nghiệp, mùa vụ đường cũng đã kết thúc cách đây hai tháng, và đường thành phẩm hiện đã nằm phần lớn trong kho của các công ty thương mại. “Khi doanh nghiệp chưa thể nhập khẩu theo hạn ngạch, vẫn phải mua đường để sản xuất thì đây là cơ hội để các công ty thương mại làm khó doanh nghiệp là điều dễ hiểu vì cung dù rất ổn định nhưng cầu lại tăng đột biến theo thời điểm” - ông Chiến nói.

Theo VSSA, vụ mía đường 2011-2012 đã kết thúc với tổng sản lượng đường đạt 1,375 triệu tấn, gần đạt kế hoạch 1,4 triệu tấn đưa ra từ đầu vụ trong khi nhu cầu tiêu thụ đường cả nước trong cả năm là 1,4 triệu tấn. Ngoài ra, một lượng lớn đường nhập lậu từ Thái Lan (theo ước tính của một số công ty phân phối lên đến 300.000-400.000 tấn/năm) giúp nguồn cung trong nước khá dồi dào ngay cả đã xuất khẩu một phần sang Trung Quốc những tháng trước đây. “Chưa kể năm nay các nhà máy mía đường ở ĐBSCL vào vụ sớm ngay từ tháng 8, đây là vùng cung cấp 30% sản lượng đường cả nước nên từ nay đến cuối năm VN sẽ không thiếu đường” - ông Nguyễn Thành Long, chủ tịch VSSA, khẳng định.

Theo tính toán của ông Chiến, nếu tính về mặt bằng giá so với cùng kỳ năm ngoái, các doanh nghiệp đang phải mua đường sản xuất trong nước cao hơn khoảng 5.000 đồng/kg, xấp xỉ giá người tiêu dùng mua lẻ. Hiện giá đường tinh luyện (RE) mà Bibica đang mua ở mức 19.000 đồng/kg, đường trắng RS khoảng 17.500 đồng/kg. So với giá đường nhập khẩu (sau khi đã tính thêm 5% thuế) chỉ ở mức 13.000-14.000 đồng/kg.

“Chúng tôi vẫn phải mua đường trong nước sản xuất bởi quota được cấp không đủ dùng. Vấn đề là việc mua đường trong nước gặp rất nhiều khó khăn do các công ty không chịu bán với số lượng lớn” - ông Chiến khẳng định.

Tương tự, Công ty CP Sữa VN (Vinamilk) cho biết nhu cầu đường cho sản xuất năm 2012 của Vinamilk lên đến 113.201 tấn, trong đó Vinamilk đã đề nghị Bộ Công thương cấp quota nhập 75.000 tấn từ cuối năm 2011. “Nhưng đến hôm nay vẫn chưa được giải quyết mặc dù doanh nghiệp đã liên tục gửi các văn bản báo cáo đến bộ” - bà Bùi Thị Hương, giám đốc đối ngoại Vinamilk, cho hay.

Theo bà Hương, từ đầu năm 2012 đến nay Vinamilk đã phải mua 57.014 tấn đường trong nước với giá cao hơn giá thế giới khoảng 35%, “nhưng doanh nghiệp rất khó mua, các đơn vị cung cấp đường không mặn mà trong việc chào bán, chưa kể chất lượng đường thường không đáp ứng được tiêu chuẩn của Vinamilk trong việc sản xuất sữa là sử dụng đường tinh luyện” - bà Hương nói.

Cũng theo bà Hương, ngay tại thời điểm được cho là đường trong nước đang dư thừa, Vinamilk đã phải mua với mức giá 17.000-17.200 đồng/kg, trong khi đến thời điểm hiện tại giá đường nhập khẩu cũng chỉ quanh quẩn mức 14.000 đồng/kg dù đã tính hết chi phí nhập khẩu. Chưa hết, gửi yêu cầu chào giá đến chín đơn vị cung ứng đường trong nước, chỉ có hai doanh nghiệp chịu trả lời, “các đơn vị còn lại không có đường để chào giá” - bà Hương thông tin.

Theo một số doanh nghiệp sản xuất sữa, chất lượng đường đạt tiêu chuẩn cho sản xuất các sản phẩm sữa chỉ có một vài đơn vị sản xuất đường đáp ứng tiêu chuẩn.

Các nhà máy bảo không thiếu

Ông Nguyễn Thành Long, chủ tịch VSSA, cho rằng với mức chênh lệch kể trên, đường nhập khẩu theo quota là một cái bánh ngon mà doanh nghiệp nào cũng muốn chia phần. Điều đó giải thích tại sao các nhà chế biến trong nước chỉ ký hợp đồng mua đường từ các nhà máy đến tháng 7. Sau đó, họ lấy các lý do chất lượng, giá cao để không mua hàng từ các nhà máy, đồng thời kêu khổ để Bộ Công thương sớm phân bổ quota cho họ.

“Lượng đường RE trong nước có thể bán hiện có 60.000-70.000 tấn, trong khi tổng lượng tồn kho là 314.000 tấn thì không thể nói trong nước khan hiếm đường” - ông Long nói. Với chính sách hạn chế xuất khẩu qua Trung Quốc và hạn chế mua của các nhà máy chế biến thực phẩm, lượng đường tiêu thụ của các nhà máy giảm từ 150.000 tấn/tháng xuống còn 70.000-80.000 tấn/tháng như hiện nay.

Ông Đỗ Thành Liêm, tổng giám đốc Công ty Đường Khánh Hòa, cho biết chính sách cấp quota nhập khẩu đường như hiện nay của Bộ Công thương là không công bằng. Bởi vì có hàng ngàn doanh nghiệp sử dụng đường trong chế biến, nhưng thực tế chỉ có vài chục doanh nghiệp được cấp hạn ngạch và thường là các doanh nghiệp lớn. Với đầu vào nhập khẩu thấp hơn trong nước khá nhiều, các doanh nghiệp này có lợi thế cạnh tranh hơn so với các doanh nghiệp khác không được cấp quota dẫn đến sự cạnh tranh không công bằng.

Theo ông Liêm, VN nên điều hành chính sách xuất nhập khẩu đường linh động như nhiều nước trong khu vực đã làm. Đó là chỉ định một đầu mối đứng ra nhập khẩu đường, sau đó đấu thầu bán đường cho các doanh nghiệp tiêu thụ trong nước với giá thị trường. Khoản tiền chênh lệch trong xuất nhập khẩu sẽ được đầu tư trở lại cho ngành mía đường để nâng cao sức cạnh tranh và giảm giá thành.