Buổi nói chuyện với Craig McNamara và hành trình tìm sự thật về cuộc chiến tranh do Ban truyền hình đối ngoại Đài truyền hình Việt Nam (VTV) và Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam phối hợp tổ chức.

Ông là nhân vật chính trong bộ phim tài liệu Cuộc đọ sức của ý chí dự kiến lên sóng VTV1 dịp 30-4, kỷ niệm ; tác giả của sách Because our fathers lied - A memoir of truth and family, from Vietnam to today, được Nhà xuất bản Trẻ mua bản quyền, sẽ ra mắt tại Việt Nam thời gian tới.

Ông Craig McNamara bật khóc

Xuất hiện tại buổi nói chuyện với hai chiếc huy hiệu quốc kỳ Mỹ và Việt Nam gắn cạnh nhau trên ve áo vest, ông Craig McNamara niềm nở và trả lời tất cả câu hỏi về cha mình, cựu bộ trưởng Quốc phòng Robert McNamara.

Trước đó, sáng cùng ngày, ông vẫn đang ở Pleiku quay những cảnh quay cho bộ phim sắp ra mắt.

Ông cùng ê kíp VTV đã đi nhiều tỉnh, thành phố của Việt Nam.

Ông thăm Khe Sanh, Nghĩa trang Trường Sơn, sân bay Tà Cơn, cầu Hiền Lương (Quảng Trị), xã Sơn Mỹ (tỉnh Quảng Ngãi) - nơi xảy ra thảm sát Mỹ Lai, đến bãi biển Xuân Thiều (Đà Nẵng)... 

Ông cũng vào Mỹ Tho, Tiền Giang, thăm lại nơi diễn ra trận Ấp Bắc đi vào lịch sử.

Trong hành trình đó, ông có cơ hội gặp và nói chuyện với các cựu chiến binh Việt Nam.

Lúc đó, cảm xúc của ông thế nào?

Ông Craig cho biết "thành thực ở vị thế của tôi, rất khó để chia sẻ quan điểm của mình".

"Từ góc độ một người Mỹ, tôi từng nhìn thấy nhiều con em nước Mỹ được/bị gửi tới Việt Nam để tham chiến và bỏ mạng ở đây. Tôi cũng từng chứng kiến nỗi đau của những người lính Mỹ khi trở về: rất nhiều người không được chào đón. Đó có phải bi kịch không? Tôi nghĩ đó là một bi kịch.

Còn ở phía Việt Nam, các bạn mất hàng triệu người đã ngã xuống vì cuộc chiến tranh do nước Mỹ gây ra. Đó là một mất mát không có gì bù đắp nổi", ông nói.

Ông kể ông gặp hai cựu chiến binh Việt Nam, những người từng trực tiếp chiến đấu ở Kon Tum lúc đó. Họ chứng kiến hàng trăm đồng đội đã ngã xuống, 60 năm sau trở lại, giọt nước mắt của họ vẫn rơi.

Lúc đến Nghĩa trang Trường Sơn, ông thắp nhang lên hàng trăm ngôi mộ ở đó và dừng lại trước ngôi mộ của một liệt sĩ hy sinh năm 1950.

Kể đến đây, Craig McNamara ngừng lại và bật khóc nghẹn ngào. "Bởi ngày anh ấy hy sinh, là ngày tôi chào đời", ông nói.

Ông chia sẻ ông sẽ dành phần đời còn lại của mình để tham gia các hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh tại Việt Nam.

Mong một sự giải thoát nào đó

Với việc phát hành cuốn sách và tham gia bộ phim, ông Craig McNamara kể lại toàn bộ quá trình chứng kiến cha mình tham gia vào việc hoạch định chiến lược và tiến hành chiến tranh cách đây nửa thế kỷ.

Ông nói khi đặt tựa đề cuốn sách, chữ người cha được dùng ở số nhiều để nói ngoài cha ông, còn nhiều người cha trong bộ máy lúc đó "đã nói dối con em của mình về ý nghĩa thực sự của cuộc chiến".

Lúc cha ông còn sống, đã nhiều lần ông Craig hỏi cha về quan điểm của ông trong cuộc chiến tranh tại Việt Nam. Cha ông im lặng.

"Có một cuộc chiến thầm lặng trong gia đình tôi. Nó giống một bức tường vô hình mà hai cha con tôi không vượt qua được", ông nói, "nếu còn sống, một trong những điều tiếc nuối nhất, có lẽ đó là cha đã không nói với tôi sự thật".

Khi bắt đầu viết cuốn sách này, ông Craig tin nó sẽ đem lại cho mình một sự giải thoát nào đó. Qua đó rút ra bài học từ những sai lầm trong quá khứ, hướng tới một tương lai hòa bình cho nhân loại.

"Tôi mường tượng rằng cuốn sách có thể giúp tôi tạm khép lại, hay thậm chí có thể chữa lành vết thương cho mình. Trong một bản dự thảo Lời nói đầu trước đây, tôi đã viết về ước muốn được tha thứ - cho mình và cha mình", ông tâm sự.

McNamara, Người giỏi nhất và đau khổ nhất

TTCT - Cựu bộ trưởng quốc phòng có thâm niên lâu nhất tại Lầu Năm Góc (1961-1968) là Robert McNamara (Mc) vừa qua đời tại nhà riêng ngày 6-7-2009 ở tuổi 93. Ông là người giỏi nhất, chói sáng nhất nhưng cũng là người đau khổ nhất.