Ông Putin đi bỏ phiếu ở thủ đô Matxcơva sáng 18-3 - Ảnh: REUTERS

Trong tác phẩm "Hommes du Kremlin" (Những người ở Điện Kremlin) được phát hành tại Pháp vào tháng 1-2018, nhà báo - nhà sử học Nga Mikhail Zygar mô tả ban đầu ông Putin không tự mình quyết định con đường trở thành Tổng thống.

Vladimir Putin - người được chọn

Theo tác giả Mikhail Zygar, Tổng thống Boris Yeltsin chọn Putin làm người kế nhiệm vì Putin không can dự vào các nhóm tài phiệt Nga. Yeltsin muốn ngăn chặn những người tìm cách khôi phục chế độ Xô viết và Putin được đánh giá là người có thể làm việc ấy.

Putin còn trẻ, được xem là không thuộc thế hệ con ông cháu cha trong chế độ Xô viết, lại là người có tư tưởng dân chủ vì đã từng tham gia nhóm cải cách của Anatoly Sobchak, thị trưởng đầu tiên của St. Petersburg.

Đến khi cầm quyền, Putin dần dần xây dựng quyền lực. Đầu tiên là kiểm soát các kênh truyền hình lớn của các nhóm tài phiệt. Kế đến kiểm soát Tập đoàn dầu khí Yukos và bắt giữ tỉ phú - chủ tập đoàn Mikhail Khodorkovsky.

Tổng thống Yeltsin (phải) đã chọn sĩ quan trẻ Vladimir Putin làm Thủ tướng năm 1999. Ngày 7-5-2000, Putin tuyên thệ nhậm chức Tổng thống - Ảnh: RIA NOVOSTI

Sau đó, Putin quyết định ứng cử Tổng thống nhiệm kỳ thứ hai vì những người thân cận thuyết phục ông như thế.

Và rồi xảy ra "cách mạng cam" ở Ukraine tháng 11-2004. Đây là lần đầu tiên ông Putin cho rằng có hoạt động mưu phản chống lại Nga. Ba năm sau, Putin nhận thấy tình hình Ukraine chưa đến mức căng thẳng như ông nghĩ vào thời điểm trao quyền lại cho Dmitry Medvedev để lùi về vị trí Thủ tướng, đúng theo qui định của Hiến pháp Nga về việc Tổng thống chỉ được giữ hai nhiệm kỳ liên tiếp.

Putin không thể thoát khỏi guồng máy 

Mùa xuân Ả rập xảy ra ở Trung Đông. Ông Putin đánh giá đây là thời điểm rất nguy hiểm đối với Nga và ông cần quay lại vị trí Tổng thống để bảo vệ đất nước.

Sau đó đến mùa đông 2011-2012, nhiều cuộc biểu tình lớn bùng phát ở Matxcơva. Thật ra chỉ một thiểu số xuống đường nhưng đây là thiểu số thuộc tầng lớp trí thức và trung lưu.

"Cách mạng cam" ở Ukraine vào tháng 11-2004 đã khiến Putin lo ngại - Ảnh: EPA

Putin cảm thấy bị sốc và sau đó đã thay đổi cách tiếp cận vấn đề trong điều hành đất nước. Trong các nhiệm kỳ đầu, ông cố quy tụ những thành phần giàu có và có học thức. Nay, ê kíp của ông chú ý đến tầng lớp ít học hơn và tạo ra ý tưởng mới về niềm tự hào dân tộc.

Tháng 7-2014, máy bay Boeing MH17 của Malaysia Airlines bị bắn rơi ở miền đông Ukraine. Đây là thời điểm quyết định bởi trước đó Nga cứ nghĩ sáp nhập Crimea vào Nga sẽ không gây hậu quả nghiêm trọng.

Và rồi Putin quyết định can thiệp vào Syria để phá thế vây hãm phương Tây. Quyết định này đã thành công, mọi người không còn nói đến Ukraine nữa.

Chuyên gia Mark Galeotti ở Đại học Charles tại Prague (Cộng hòa Czech) nhận xét: "Thách thức lớn nhất trong nhiệm kỳ thứ tư của Putin là ông ấy không muốn làm Tổng thống nữa… Nhưng Putin là người đã xây dựng guồng máy tập trung vào cá nhân ông ấy. Do đó bây giờ ông ấy nhận ra không thể thoát khỏi guồng máy đó".

Ông Vyacheslav Volodin, chủ tịch Duma quốc gia Nga, đã từng nhận xét vào năm 2014: "Chừng nào Putin còn, nước Nga còn. Không có Putin sẽ không còn nước Nga nữa".

Putin quyết định can thiệp vào Syria để phá thế vây hãm Nga. Trong ảnh, Putin và Tổng thống al-Assad tại căn cứ không quân Nga ở Hmeimim (Syria) ngày 11-12-2017 - Ảnh: SPUTNIK

Putin đã dần dần khác trước

Trong những năm gần đây ông Putin đã đổi khác. Nhà phân tích chính trị Konstantin Gaaze nhận xét ông Putin vốn có thói quen phải nắm tường tận từng hồ sơ, nay ông chỉ chú ý đến các lĩnh vực quan tâm như ngoại giao, chi tiêu quân sự và trật tự xã hội.

Putin cũng hiếm khi xuất hiện ở điện Kremlin. Phần lớn các cuộc gặp chính thức đều được tổ chức tại tư dinh ông ở Novo-Ogaryovo, ngoại ô Matxcơva.

Có vẻ như Putin đã qua phẫu thuật thẩm mỹ và bắt đầu tăng cân. Ngày 1-3 vừa rồi, khi đọc Thông điệp liên bang, truyền thông phương Tây đưa tin ông có dấu hiệu nhiễm đường hô hấp và trước đó đã phải nghỉ một tuần.

Ông Putin đã cầm quyền được 18 năm. Trong thời gian ấy, ông đã tạo ra một guồng máy mà hầu hết các chức vụ quan trọng đều thuộc về những người ông đã quen biết tối thiểu 20 năm. Dù vậy, guồng máy đã có dấu hiệu xộc xệch.

Cựu Bộ trưởng Alexey Ulyukaev bị còng tay sau khi bị tuyên án ngày 15-12-2017 - Ảnh: AFP

Năm 2016, Bộ trưởng Phát triển kinh tế Alexey Ulyukaev bị bắt vì nhận hối lộ 2 triệu USD để phê duyệt thương vụ Tập đoàn Rosneft mua lại cổ phần nhà nước của Công ty Bashneft với giá trên trời.

Tháng 12-2017, Ulyukaev đã bị tòa tuyên phạt 8 năm cải tạo lao động và 130 triệu rúp.

Trong guồng máy của Putin đã bắt đầu xuất hiện ý kiến phàn nàn về hậu quả sáp nhập Crimea vào Nga và cuộc chiến ở miền Đông Ukraine. Lý do: Trong bối cảnh Nga bị cấm vận kinh tế, các quan chức không còn dễ dàng đưa con sang châu Âu du học hay che giấu tài sản ở châu Âu như trước.

TTO - Người Nga mơ ước về một tổng thống như thế nào? Dường như cử tri của năm 2018 chỉ tìm kiếm người nào có khả năng giải quyết những vấn đề sát sườn của họ.