Phòng xử TAND tỉnh Vĩnh Long chỉ có hai người: bà D.T.H. và ông V.V.M.. Cả hai không nhìn nhau, khuôn mặt ai nấy căng thẳng...

Hơn thua đến cùng

Theo hồ sơ, bà H. có nhận chuyển nhượng của ông M. 0,4ha đất. Và ông có cam kết trong tờ mua bán đất: phần đường nước chung từ mặt đập đi thẳng vào ruộng không có ai được quyền lấp. Từ khi chuyển nhượng, bà sử dụng đường nước chung của gia đình ông để canh tác.

Đến năm 2013, Nhà nước làm lộ giao thông đi ngang qua phần đất của cả hai. Để phục vụ sản xuất, chính quyền địa phương đặt một cái bọng nằm trên đường nước cũ để dẫn nước vào phần đất phía trong lộ.

Trong quá trình thi công, bơm cát làm mặt đường thì cát tràn xuống đường nước lấp đầu bọng phía ngoài thuộc phần đất của ông nên bà có hỏi ông móc cát ở mặt bọng để dẫn nước vào ruộng, nhưng ông không đồng ý.

Bà làm đơn khởi kiện. Phiên sơ thẩm tuyên chấp nhận đơn khởi kiện của bà, buộc ông phải khai thông đường thoát nước. Ông kháng cáo...

Ông M. trình bày: “Bà ấy có thể dẫn nước từ các ruộng kế bên nhưng không chịu mà cứ làm khó đòi tui phải khai thông đường nước”.

Bà cũng nói rằng đã xin ké đường nước của ruộng bên nhưng người ta không cho, vả lại khi bán đất ông cam kết phần đường nước chung không được lấp nên bà mới mua, chứ nếu biết như vầy bà đã không mua.

Rồi giọng bà trở nên bức xúc: “Thật ra, trước đây hai gia đình rất thân nhưng từ khi ảnh kêu tôi muốn đặt ống bọng phải trả bốn chục triệu đồng, tôi không chịu mới sinh ra chuyện. Từ ngày ống bọng bị lấp, tôi phải dùng nước ở mương phèn khiến lúa bị thất mùa hoài”.

Chủ tọa hỏi bị đơn: “Tại sao ông không chịu khai thông đường nước trong khi lúc chuyển nhượng ông đã cam kết: không ai được quyền lấp đường nước?”.

Bị đơn trả lời: “Tôi đào hầm nuôi cá gần đường nước, nếu đặt ống bọng lỡ nước từ ruộng đầy phân bón, thuốc trừ sâu ngấm qua ống bọng chết cá tôi sao?”.

Chủ tọa: “Nếu sau này lỡ xảy ra chuyện cá chết như vậy thì ông có quyền khởi kiện một vụ án dân sự khác. Chứ điều luật có quy định rõ ràng phải dành cho bất động sản liền kề lối dẫn nước thích hợp”. Nhưng ông vẫn cương quyết không đồng ý.

Tòa tuyên bác kháng cáo của ông M., tuyên y án sơ thẩm. Hai bên ra về, ông M. gằn giọng sẽ thưa đến trung ương nữa.

Bà H. buồn bã: “Nếu anh cho tôi đặt ống bọng, anh có thiệt gì đâu. Nếu anh không cho tôi đặt ống bọng, lúa thất hoài, tiền đâu tôi nuôi con ăn học. Xóm giềng ân nghĩa với nhau, anh đành đoạn vậy sao?”.

Khuôn mặt người đàn ông dãn ra một chút rồi trở về nét hằn học, gai góc như cũ…

Tình nghĩa còn hơn tiền bạc

Phiên tòa dân sự tại TAND tỉnh Vĩnh Long gồm năm người. Dãy bên phải gồm hai cha con ông N.V.H., người cha 55 tuổi, con trai 23 tuổi. Dãy bên trái là hai cha con ông H.L.M., cũng trạc tuổi ấy. Ngoài ra còn có ông T.B.T. - người có nghĩa vụ, quyền lợi liên quan.

Nội dung vụ án “tranh chấp lối đi qua bất động sản liền kề” dần hiện ra. Gia đình ông H. có đi nhờ lối đi trên phần đất của ông T. và ông M.. Lối đi này có chiều ngang 1,2m (trong đó phần đất của ông T. 0,7m, phần ông M. 0,5m) với chiều dài 22m.

Đến năm 2012, ông M. đào một con mương cặp lối đi gây sạt lở 0,3m khiến chiều rộng lối đi bị thu hẹp lại còn 0,9m. Ông H. đã yêu cầu ông M. phục hồi lối đi như cũ nhưng ông này không đồng ý.

Ông H. khởi kiện, tuy nhiên nội dung khởi kiện là yêu cầu bên bị phải mở rộng chiều ngang 0,8m chứ không phải như 0,5m trước đây. Phiên sơ thẩm chấp nhận một phần khởi kiện của nguyên đơn, tuyên bị đơn phải mở chiều rộng 0,5m. Sau đó, cả hai bên đồng kháng cáo.

Ông H. nói: “Thưa tòa, con mương cứ lở dạo khiến bề ngang lối đi hẹp lại, những ngày mưa gió trơn trợt chạy té lăn xuống mương hoài. Rồi vận chuyển nông sản khó khăn. Cực chẳng đã chúng tôi mới gửi đơn kiện, chứ ai không biết câu tắt lửa tối đèn có nhau.

Ảnh không nhớ, chứ lúc chị chuyển dạ sinh thằng này, ảnh không có ở nhà, hai vợ chồng tôi đêm hôm mưa gió chở vợ ảnh đi bệnh viện, giờ nó là kỹ sư kinh tế, không nhớ chuyện ngày xưa, chính nó bảo ảnh bán phần lối đi với giá mấy cây vàng”.

Ông M. lớn giọng: “Chuyện anh giúp tôi thì anh nhớ kỹ. Chứ chuyện con trai anh bệnh, lúc đó chính vợ chồng tôi túc trực ở bệnh viện phụ giúp anh nuôi con, sao anh không nhớ?

Và con anh cũng vậy, nó đi học luật rồi đem luật ra tính toán với chúng tôi, ai đời người ta cho đi nhờ mà còn đòi thêm. Những điều đó sao anh không nghĩ tới?”.

Ông T. giơ tay xin phát biểu. Giọng ông sang sảng: “Tôi đứng kẻ giữa, không bênh ai. Ba đứa tụi tui chơi thân hồi tóc còn để chỏm. Bọn trẻ cũng thế. Nhưng rồi không biết phải chúng học quá cao nên cái gì cũng tính ra thành tiền.

Thằng học kinh tế về bày vẽ cho cha tấc đất tấc vàng, chứ đâu đi nhờ hoài vậy. Đứa học luật về bảo cha, Nhà nước có điều luật quy định phải mở lối đi cho hộ khác, rồi để bụng chuyện bên kia không cho đi nên xúi cha đòi thêm 0,3m nữa. Hai người lớn nghe theo.

Mối thâm tình mấy chục năm nay, vì lấn cấn vài tấc đất mà đành phủi sạch. Vậy mà hai anh, hai cháu không thấy buồn sao?”.

Sự dốc hết lòng cứu vãn mối quan hệ láng giềng của ông T. đã khiến hai bên rút kháng cáo. Tất cả bước xuống bậc tam cấp ra về.

Có lẽ tòa án đẹp nhất là lúc này. Khi sự thực dụng dừng lại, cái tình cái nghĩa lên ngôi để láng giềng vẫn tiếp tục chia sẻ đùm bọc lẫn nhau như sức mạnh văn hóa truyền thống nông thôn ngàn đời vẫn thế...