Các chuyên gia chủ trì tại hội thảo - Ảnh: HỒNG HÀ

Tại hội thảo được Hội Bảo vệ người Tiêu dùng tổ chức hôm nay 17-7 tại Hà Nội, những con số về thuốc lá nhập lậu cho thấy một tảng băng rất lớn đang tàn phá sức khỏe người hút thuốc từ thuốc lá nhập lậu.

Thuốc lá lậu: Quyết liệt nhưng chưa đủ

Đại diện Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương tỏ ra nắm rất chắc chắn về tình hình buôn bán, vận chuyển, kinh doanh thuốc lá lậu.

Theo vị này, hiện đang có những điểm nóng thuốc lá lậu như tỉnh Long An (tập trung tại khu vực biên giới Đức Huệ, Kiến Tường và Đức Hòa), thuốc lá điếu ngoại nhập lậu từ biên giới Đức Huệ chở bằng xuồng cao tốc trên sông Vàm Cỏ Tây, tập kết tại chốt Cây Xoài và bến đồ Lộc Giang huyện Đức Hòa, rồi chia nhỏ cho các đối tượng vận chuyển thuê bằng xe gắn máy trung chuyển về Củ Chi, TP.HCM.

Tại tỉnh An Giang, hoạt động vận chuyển thuốc lá lậu chủ yếu tại khu vực phường Vĩnh Ngươn, Châu Đốc; khóm Xuân Biên thị trấn Tịnh Biên; xã Khánh An huyện An Phú... Thuốc lá ở đây chủ yếu đến Thành phố Cần Thơ.

Ngoài ra, tỉnh Kiên Giang, Đồng Tháp, Tây Ninh... cũng có những khu vực mua bán, vận chuyển thuốc lá lậu. Tổng cục Quản lý thị trường cho hay biên giới Tây Nam, một số vùng giáp ranh với Lào tại miền Trung là điểm nhập lậu và vận chuyển thuốc lá lậu, Hà Nội và TP.HCM là vùng trọng điểm tập kết và tiêu thụ thuốc lá lậu.

Trong vòng 5 năm, quản lý thị trường đã kiểm tra trên 40.200 vụ mua bán, vận chuyển thuốc lá lậu, xử lý trên 32.000 vụ, tịch thu trên 6,4 triệu bao thuốc lá, phạt hành chí trên 259 tỉ, chuyển xử lý hình sự 73 vụ. Riêng từ 2019 đến nay đã chuyển xử lý hình sự 16 vụ, tịch thu hơn 646.000 bao thuốc lá và tiêu hủy trên 96.200 bao.

Tuy nhiên, Tổng cục Quản lý thị trường nhận định có khó khăn trong xử lý thuốc lá lậu, do lợi nhuận buôn lậu thuốc lá lên tới 400%, các đối tượng buôn lậu ngày càng manh động, liều lĩnh, đòi hỏi hoạt động kiểm tra, xử lý phải tiến hành thường xuyên.

Bên cạnh vai trò của quản lý thị trường, Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính cũng cho biết Cục Điều tra Chống buôn lậu thuộc tổng cục này cũng đã xác lập nhiều chuyên án đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá. Đáng chú ý là hoạt động buôn lậu thuốc lá trên biển tái diễn trở lại với quy mô lớn.

Ngày 19-3 vừa qua Hải đội 1 (Cục Điều tra Chống buôn lậu) đã phá thành công chuyên án buôn lậu thuốc lá điếu trên biển quy mô lớn nhất từ trước tới nay, bắt giữ tài Chung Ching quốc tịch Palau sang mạn trái phép trên 4,2 triệu bao thuốc lá điếu lậu các loại xuống xuồng cao tốc.

Lo ngại sức khoẻ

Do thuế tiêu thụ đặc biệt với sản phẩm thuốc lá sản xuất trong nước và nhập chính ngạch tăng (2019 vừa tăng thêm), mức đóng góp cho Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cũng tăng thêm 0,5% từ 1-5-2019 khiến giá thành thuốc lá trong nước và nhập chính ngạch có tăng thêm, nhưng thuốc lá lậu không phải chịu bất ký thuế phí nào và giá có rẻ hơn.

Tuy nhiên theo khảo sát của Hiệp hội thuốc lá Việt Nam, khi tiến hành phân tích một số mẫu thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá Jet và Hero, Viện Kinh tế kỹ thuật thuốc lá đã kết luận hàm lượng các chất gây hại, gây nghiện là tar và nicotin trong thuốc lá lậu cao hơn 1,5 lần so với tiêu chuẩn của Bộ Y tế.

Các mẫu thuốc lá này cũng có độ ẩm cao hơn so với độ ẩm của thuốc lá điếu sản xuất trong nước, dễ phát sinh nấm men, nấm mốc, ảnh hưởng sức khoẻ người sử dụng.

Đặc biệt, các chuyên gia tham gia hội thảo cũng cảnh báo thị trường thuốc lá làm nóng (thuốc lá kiểu mới) lậu cũng đang tăng lên đáng kể ở châu Á. 

"Kinh nghiệm của chúng tôi cho thấy nếu nếu để thị phần sản phẩm lậu định hình và trở nên quá lớn thì gần như không thể ngăn chặn được. Việt Nam cũng đang bị lợi dụng là điểm trung chuyển để buôn lậu sản phẩm này từ châu Âu và Nhật Bản vào Trung Quốc" - nhóm chuyên gia kể trên cho biết.

Thuốc lá làm nóng lậu cũng có nguy cơ không kém so với thuốc lá điếu lậu, do sản phẩm không được kiểm soát chất lượng. Theo một khảo sát, 6 tháng đầu năm nay có gần 1400 bài đăng trên mạng xã hội là bán thuốc lá kiểu mới lậu.