Bà Thạch Chính Lệ, một trong các nhà khoa học nghiên cứu về virus corona, trong trang phục bảo hộ ở Phòng thí nghiệm Vũ Hán. Đã có giai đoạn phòng thí nghiệm sinh học cấp 4 này bị đồn là nơi làm rò rỉ virus SARS-CoV-2 gây đại dịch toàn cầu - Ảnh chụp màn hình SCMP

Ngay sau khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) bắn tiếng sẽ bắt đầu cuộc điều tra về nguồn gốc virus corona chủng mới (SARS-CoV-2), một loạt các báo cáo và nghiên cứu "khoa học" đã xuất hiện. Cho đến nay, câu hỏi lớn nhất vẫn xoay quanh nguồn gốc của loại virus đã cướp đi hơn 1,4 triệu mạng người trên toàn cầu.

Thành phố Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc được xem là nơi đầu tiên ghi nhận sự xuất hiện của virus. Tuy nhiên, theo lập luận của chính quyền Bắc Kinh, không phải cứ là nơi đầu tiên bùng phát dịch bệnh thì nguồn gốc của loại virus gây bệnh cũng ở đó.

Luận điểm này đang nhận được sự ủng hộ của cộng đồng học giả Trung Quốc. Nhiều nghiên cứu do các nhà khoa học Trung Quốc dẫn dắt đều đi tới cùng một kết luận: không thể khẳng định SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Vũ Hán.

Nguồn gốc từ Ấn Độ?

Một số nghiên cứu khác do các nhà khoa học nước ngoài tiến hành dưới sự phối hợp với các đồng nghiệp Trung Quốc lại dẫn tới một khẳng định khác: virus SARS-CoV-2 đã xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới trước khi người ta phát hiện nó ở Vũ Hán.

Trong nghiên cứu đăng trên tạp chí Molecular Phylogenetics and Evolution của Mỹ ngày 24-11, tiến sĩ Shen Libing thuộc Viện khoa học sinh học Thượng Hải (Trung Quốc) nêu ra một giả thuyết mới: các trường hợp lây nhiễm COVID-19 từ người sang người đầu tiên không phải ở Vũ Hán mà ở tiểu lục địa Ấn Độ.

Dựa trên việc nghiên cứu các chuỗi lây nhiễm ở 17 quốc gia và khu vực, nhóm nghiên cứu cho rằng dịch bệnh có thể bùng phát đầu tiên ở Ấn Độ hoặc Bangladesh nhưng không được ghi nhận.

Người dân Ấn Độ lấy nước từ một lòng hồ cạn khô ở bang Chennai tháng 6-2019 - Ảnh: REUTERS

"Hạn hán khiến virus nhảy từ vật sang người"

Theo báo South China Morning Post (SCMP), nghiên cứu của ông Shen hiện vẫn ở giai đoạn chờ bình duyệt của các chuyên gia, nhà khoa học khác. Tiến sĩ Shen khẳng định cách tiếp cận truyền thống như hiện nay không thể giúp tìm ra nguồn gốc thực sự của virus.

Phương pháp "truyền thống" mà ông Shen nhắc tới, theo SCMP, là "nghiên cứu phát sinh chủng loại". Trong đó, các nhà khoa học dựa trên virus họ corona được phát hiện trên dơi ở tỉnh Vân Nam của Trung Quốc để xem xét quá trình biến đổi, từ đó truy ra nguồn gốc của SARS-CoV-2.

Tuy nhiên, theo ông Shen, virus corona trên dơi không phải là "tổ tiên" trực tiếp của SARS-CoV-2 hiện nay nên nếu đi theo lối mòn sẽ không thể tìm ra được nguồn gốc thực sự.

Phương pháp được nhóm nghiên cứu này sử dụng là đếm số biến thể mới của SARS-CoV-2 để xác định virus đã xuất hiện tại đó sớm hay muộn. Họ tin rằng càng phát hiện được nhiều biến thể của SARS-CoV-2 càng cho thấy virus đã ở đó một thời gian dài, tồn tại, lây lan và biến đổi.

"Không khu vực nào có sự đột biến của SARS-CoV-2 nhiều như Ấn Độ và Bangladesh", nhóm này kết luận.

Để củng cố thêm giả thuyết, tiến sĩ Shen còn dẫn ra thời tiết cực đoan. Theo đó, đợt hạn hán kéo dài vào tháng 5-2019 đã khiến động vật hoang dã và con người ở tiểu lục địa Ấn Độ tìm đến cùng nguồn nước. "Điều này có thể đã tạo điều kiện cho virus nhảy từ động vật sang người".

Nghiên cứu của nhóm ông Shen đã vấp phải sự phản đối của một số nhà khoa học. Giáo sư Marc Suchard (Mỹ) tỏ ra nghi ngờ về phương pháp nghiên cứu cũng như số liệu và phần mềm được sử dụng của nhóm ông Shen.

Mukesh Thakur, một nhà virus học thuộc Chính phủ Ấn Độ, thì thẳng thừng bác bỏ và cho rằng các nhà khoa học Trung Quốc đã cố tình diễn giải sai lệch các sự kiện.

Twitter đình chỉ tài khoản học giả Trung Quốc nói corona xuất phát từ phòng thí nghiệm Vũ Hán TTO - Mạng xã hội Twitter của Mỹ vừa đình chỉ tài khoản của một nhà virus học người Trung Quốc từng tuyên bố công khai rằng virus corona được phát triển trong phòng thí nghiệm ở Vũ Hán.

Mỹ lo ngại về phòng thí nghiệm Vũ Hán từ năm 2018 TTO - Các tài liệu có từ năm 2018 vừa được công bố cho thấy giới chức Mỹ đã lo ngại về tình trạng thiếu trầm trọng nhân viên có tay nghề cần thiết để làm việc tại phòng thí nghiệm có cấp độ bảo vệ an toàn sinh học cao nhất ở Vũ Hán, Trung Quốc.

Có thể virus ở ổ dịch Bắc Kinh đã đi từ Vũ Hán sang châu Âu rồi quay lại Trung Quốc TTO - Trung Quốc vừa công bố chuỗi gen của virus corona liên quan ổ dịch bùng phát gần đây ở Bắc Kinh, qua đó cho rằng virus này 'có nhiều nét tương đồng với virus corona ở châu Âu'.