Mới đây, UBND TP Đồng Hới (Quảng Bình) thống nhất trình phương án chia TP Đồng Hới thành hai phường, trong đó có phường tên Đồng Hới khi bỏ cấp huyện.

Trước đó, UBND TP Quy Nhơn (Bình Định) cũng báo cáo phương án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã trên địa bàn khi bỏ cấp huyện. Trong các phương án đề xuất đều không còn thành phố Quy Nhơn, mà thành lập phường Quy Nhơn cùng một số đơn vị khác.

Còn thành phố Phú Quốc (Kiên Giang) cũng đề xuất phương án sáp nhập phường, xã và đặt tên đặc khu.

Nghiên cứu giữ lại thành phố, chuyển thành chính quyền cơ sở

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ, cho biết các thành phố trực thuộc tỉnh như Đồng Hới, Quy Nhơn, Phú Quốc... là đơn vị hành chính tương đương với cấp huyện.

Do đó, căn cứ chủ trương chung của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng ủy Chính phủ về việc nghiên cứu không tổ chức cấp huyện thì việc các thành phố này nghiên cứu, đưa ra phương án không tổ chức cấp thành phố mà chia thành phố thành các phường, xã là phù hợp.

Trong đó, việc giữ tên và chuyển tên thành phố thành tên một phường cũng là một phương án hợp lý, đảm bảo yếu tố lịch sử, truyền thống, địa lý.

Ông Dĩnh dẫn lại trong công văn 43 ngày 20-3 của Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết nghị quyết 18 về kế hoạch tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đã nêu nhiệm vụ với các tỉnh ủy, thành ủy sau khi có nghị quyết, kết luận Hội nghị lần thứ 11 của Trung ương.

Trong đó có yêu cầu việc hoàn thành tổ chức đại hội đại biểu đảng bộ xã, phường, đặc khu nhiệm kỳ 2025 - 2030 trước ngày 31-8.

Cùng với đó, giao Đảng ủy Công an Trung ương lãnh đạo, chỉ đạo việc sắp xếp công an xã, phường, đặc khu phù hợp với việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh và thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và tổ chức thực hiện.

Tuy nhiên, ông Dĩnh cũng đề nghị ngoài phương án được các thành phố đề xuất có thể nghiên cứu thêm phương án giữ lại mô hình thành phố này và xem xét chuyển mô hình từ chính quyền tương đương cấp huyện hiện nay xuống thành mô hình chính quyền cấp cơ sở.

Cụ thể, theo ông Dĩnh, có thể nghiên cứu để sắp xếp lại quy mô, địa vị pháp lý của các thành phố thuộc tỉnh có thể chỉ ngang với cấp xã.

Trong đó, với các thành phố có quy mô quá lớn có thể xem xét giảm bớt một số phường, xã để sắp xếp, sáp nhập vào các phường, xã khác cho phù hợp. Khi đó, chính quyền địa phương vẫn đảm bảo hai cấp là cấp tỉnh và cơ sở.

"Tất nhiên phường cũng là đô thị nhưng cũng nên nghiên cứu khu vực lõi của đô thị, trung tâm hành chính của tỉnh là thành phố. Song thành phố này chỉ là chính quyền cấp cơ sở, không tổ chức cấp chính quyền ở dưới.

Dù tương đương cấp xã nhưng tổ chức, cơ cấu thành phố có thể lớn hơn một chút so với phường, xã bình thường sau khi sáp nhập", ông Dĩnh đề xuất.

Nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ dẫn chứng thực tế ở nhiều nước, ngay ở Mỹ, trong chính quyền địa phương, dưới các hạt vẫn có thành phố.

Những nơi không đủ số dân theo quy định thì không thành lập chính quyền thành phố mà thành lập chính quyền thị xã, chính quyền thị trấn hay chính quyền xã.

Có thể chọn công trình văn hóa, lịch sử để đặt tên 

Nhà nghiên cứu văn hóa - lịch sử, tiến sĩ Nguyễn Khắc Thái (Quảng Bình) nói việc các địa phương lấy tên thành phố, huyện thị để đặt tên cho phường, xã sau khi bỏ cấp huyện là phương án hợp lý.

Ông Thái cho rằng những tên địa danh cấp huyện đã gắn bó với đời sống văn hóa, sinh hoạt của người dân hàng chục, thậm chí hàng trăm năm qua. 

Người dân tại địa phương khi nhắc đến tên đó là nhắc đến một không gian ký ức trong lòng, còn người ở các vùng khác khi nhắc đến tên đó là một sự nhận diện văn hóa đặc trưng của vùng đất.

Cũng theo ông Thái, tên gọi mới không phải là không gian trên địa giới hành chính mà phải là  không gian mang tính văn hóa. Và không gian đô thị phải đồng nhất, không nên bị chia lẻ.

Như với TP Đồng Hới, khi được mời tư vấn cho lãnh đạo tỉnh về phương án sáp nhập các phường xã sau khi bỏ cấp huyện, ông Thái cũng tư vấn TP Đồng Hới nên gom lại hai phường.

Vì sẽ có một phường nội thị trùm lên toàn bộ không gian đô thị Đồng Hới ngày xưa. Toàn bộ sinh hoạt văn hóa, xã hội, kinh tế, dân sinh, môi trường đều vẫn là của TP Đồng Hới. Còn một phường là phường ngoại ô.

Trong góc nhìn bao quát, ông Thái cũng nhìn nhận mỗi thành phố sẽ có những đặc thù riêng. Tùy vào điều kiện văn hóa, xã hội của từng nơi người ta sẽ chọn phương án đặt tên cho phù hợp.

"Sáp nhập thế nào để có một không gian đô thị hoàn chỉnh. Khi không có cơ hội để có một địa danh có tên đúng với cấp hành chính nó từng đảm nhiệm, thì nên lấy một công trình văn hóa, lịch sử, kinh tế xã hội để đặt tên cũ", ông Thái nói.

Trình phương án thành phố Đồng Hới thành phường Đồng Hới

UBND TP Đồng Hới (Quảng Bình) thống nhất trình phương án chia TP Đồng Hới thành 2 phường, trong đó có phường tên Đồng Hới khi bỏ cấp huyện.