Chuyên gia Denny Roy - Ảnh: Quỳnh Trung

Chuyên gia Denny Roy, nghiên cứu viên cấp cao tại Trung tâm Đông - Tây ở Hawaii (Mỹ), cho biết như trên khi trao đổi với Tuổi Trẻ.

* Bộ Ngoại giao Trung Quốc mới đây tuyên bố việc nước này đưa đến Biển Đông không khác gì đối với việc Mỹ đưa vũ khí đến quần đảo Hawaii ngay trước chuyến thăm Mỹ của Ngoại trưởng Vương Nghị. Ông nghĩ gì về tuyên bố này?

- Ông Denny Roy: Hawaii và Biển Đông tương đồng ở một điểm: trong cả hai trường hợp, chúng ta đều thấy một siêu cường thể hiện sức mạnh kiểm soát. Tuy nhiên Hawaii và các đảo ở Biển Đông có hai điểm khác nhau quan trọng.

Đầu tiên, không giống như Hawaii, Biển Đông là vùng biển tranh chấp của nhiều quốc gia. Thứ hai, Mỹ không tuyên bố sở hữu vùng biển giữa đất liền Mỹ và Hawaii, trong khi Trung Quốc tuyên bố sở hữu hầu hết khu vực Biển Đông.

Trong bất kỳ trường hợp nào, kế hoạch dài hạn của Trung Quốc là biến các đảo ở Biển Đông trở thành những khu vực “lợi ích chiến lược” bằng cách đưa khí tài quân sự đến đó.

Các lãnh đạo Bắc Kinh gần đây viện cớ rằng nếu Mỹ tiếp tục thực hiện các chiến dịch bảo đảm tự do hàng hải (FONOPs) ở Biển Đông, điều này sẽ buộc Trung Quốc xác nhận các tuyên bố chủ quyền của họ một cách mạnh mẽ hơn.

Những động thái gần đây của Trung Quốc có thể được xem là câu trả lời đối với FONOPs.

* Trung Quốc luôn nói một đằng làm một nẻo. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng tuyên bố các đảo mà nước này xây trái phép ở Biển Đông sẽ “không được quân sự hóa”, trong khi Ngoại trưởng Vương Nghị nói “các phương tiện quân sự cần thiết trên đảo không liên quan gì đến quân sự hóa”...

- Theo tôi, vấn đề “quân sự hóa” chỉ là một trò chơi từ ngữ. Trung Quốc dường như lập luận rằng các biện pháp phòng vệ bình thường của họ (ở Biển Đông) không đồng nghĩa với quân sự hóa.

Theo logic thông thường, Trung Quốc sẽ nói rằng họ không quân sự hóa các đảo ở Biển Đông bất chấp số lượng khí tài quân sự mà họ đưa đến những đảo này.

Điểm quan trọng cần lưu ý là Trung Quốc đang sử dụng những đảo này như các tiền đồn quân sự bất chấp các lãnh đạo Trung Quốc đã nói gì chăng nữa.

Từ những vị trí đạt được, có khả năng Trung Quốc sẽ tiến tới giới hạn hoạt động của các quốc gia khác trong khu vực về việc đánh bắt cá và khai thác dầu khí, nếu như cộng đồng quốc tế chấp nhận nguyên tắc mà Trung Quốc dùng sức mạnh để đặt ra đối với vấn đề tranh chấp ở Biển Đông.

* Ông cũng từng cho rằng hệ thống vũ khí mới của Trung Quốc ở Biển Đông có thể tạo ra nguy cơ gây một thảm họa máy bay rơi trong lộ trình giữa Đài Bắc và Singapore hoặc giữa Đài Bắc và TP.HCM. Khả năng này ra sao, thưa ông?

- Tôi không nghĩ Trung Quốc có ý định bắn hạ một máy bay dân dụng, nhưng việc đưa nhiều khí tài quân sự đến một khu vực mới có thể gia tăng thêm nguy cơ tạo ra những vụ tai nạn, đặc biệt là khi Trung Quốc và các quốc gia khác đang tham gia vào một cuộc chơi công nhận và không công nhận các vị trí của nhau.