Biểu tình ở thủ đô Athens ngày 11-6 nhằm chống chính sách thắt lưng buộc bụng - Ảnh: Reuters

Chẳng ai muốn thấy Hi Lạp tuyên bố vỡ nợ và ra khỏi khu vực sử dụng đồng euro.

Biết thế nên dựa vào sức mạnh của nhân dân đã bầu Đảng Syriza hôm 25-1 năm nay, chính phủ của Thủ tướng Alexis Tsipras cứ thế mặc cả giảm bớt các điều kiện mà chủ nợ muốn áp đặt.

Áp đặt lớn nhất là cắt giảm lương hưu thêm nữa để lấy tiền đó mà trả nợ. Nhưng đây là điều mà Chính phủ Hi Lạp xem là tối kỵ do là “di sản lịch sử” từ các chính phủ trước.

Tỉ lệ chi trả cho lương hưu ở Hi Lạp tính trên GDP của Hi Lạp cao nhất ở châu Âu do trước kia đã lấy vô biên chế nhiều hơn mức cần thiết: dưới trào chính phủ Đảng Xã hội Andreas Papandreou, số công chức trong biên chế đông gấp hai nhu cầu; sang đến trào chính phủ cánh hữu Costas Karamanlis sau đó lên đến gấp ba, tức cứ bốn công chức thì có ba người là dư và dư kỳ cùng do lẽ ở Hi Lạp vẫn quan niệm rằng vô biên chế mãn đời!

Nhưng không cắt giảm biên chế thì các chủ nợ sẽ không chịu giải cứu, tức không chi thêm nợ mới để trả nợ cũ cùng chút ít để chi tiêu ngân sách. Đó là lý do mà Chính phủ Tsipras cố xin hoãn để kịp ban hành các đạo luật liên quan, như không cho về hưu non trước 65 tuổi hoặc hủy bỏ một số vị trí công tác trong biên chế nhà nước để từ đó mới có thể “mời” ra khỏi bộ máy nhà nước.

Chính phủ Tsipras sẽ phải cắt giảm thâm thủng ngân sách xuống còn 1% GDP trong khi mức trung bình ở EU là 3%, và đây chính là điều còn tranh cãi.

Tất nhiên, ngoài gánh nặng lương cho những chỗ “ngồi chơi xơi nước”, Hi Lạp còn phải nai lưng ra trả các gánh nợ lớn nhỏ của thập niên trước vung tay quá trán với Thế vận hội Athens 2004 cùng chi phí lên đến 15 tỉ USD, mà nay vô số nhà thi đấu hoặc sân vận động hoang tàn bị bỏ phế do không có người sử dụng vì không chơi các môn xa lạ này!

Thế nhưng sự đời phức tạp ở chỗ đằng sau mọi sự “vung tay quá trán” đều là những “vali tiền” (người Hi Lạp gọi là “miza”) mà các nhà thầu nước ngoài cống nạp cho các viên chức nước chủ nhà. Chỉ sáu năm sau Thế vận hội Athens 2004 đã lòi ra những vụ có tên tuổi như vụ Hãng xe lửa quốc gia Đức Deutsche Bahn đã chi cho ai bao nhiêu qua một công ty tư vấn để trúng thầu một tuyến metro phục vụ thế vận hội. Số tiền này là bao nhiêu, cứ nhìn vô bảng chi phí tính bạc tỉ USD và vào vị trí đứng cuối châu Âu trên bảng xếp hạng tham nhũng của Tổ chức Minh bạch quốc tế sẽ hình dung ra.

Cũng may là tuyến metro này, từ thủ đô Athens ra sân bay, nay vẫn giữ được giá vé khiêm tốn là 1,2 euro (khoảng 30.000 VND) cho một khoảng cách lên đến 45km, do không chỉ đi ra sân bay mà chủ yếu phục vụ một loạt thị trấn nhỏ khác.

So với ở Ý, tỉ như từ Milano ra sân bay cùng khoảng cách 45-50km vé xe lửa là 12 euro, xe buýt là 10 euro thì giá vé metro ở Hi Lạp cũng là một phúc lợi xã hội còn sót mà các chính phủ Hi Lạp gắng giữ bảng giá 10 euro/5 ngày. Đây là món chi tiêu mà người dân Athens vẫn còn được bao cấp trong khi mọi thứ khác như thực phẩm, điện nước bị đóng VAT lên đến 13%, thậm chí 23%, ngoại trừ thuốc men, báo chí là 6,5%...

Cho dù vẫn còn khoảng cách với các chủ nợ nhưng dẫu sao Chính phủ Hi Lạp hơn bao giờ hết hiểu rằng công nợ hậu quả nhãn tiền như thế nào, song đụng đến lợi ích của dân chúng để có tiền trả nợ thì dễ mất phiếu đến đâu. Họ cũng đang ra sức phanh phui các hang ổ tham ô cất giấu tiền của nhằm thu hồi.

Cơ quan điều tra tài chính SDOE đã tính ra rằng cứ ba bác sĩ bệnh viện công thì một người có tài sản nhiều gấp bội đồng lương của họ nhờ vào những “fakelaki”, bao thơ mà bệnh nhân biếu họ! Chính phủ Tsipras khất EU tám tháng để “dọn sạch” chính quyền Hi Lạp còn là như thế. Ít nhất bây giờ cũng không còn là thời đại của những “miza” (vali tiền) nữa!