IS khởi đầu một cách lặng lẽ và bí mật ở Syria - Ảnh: Der Spiegel

Tạp chí Đức Der Spiegel ngày 5-5 cho biết đã tiếp cận được với tập tài liệu dày 31 trang của Samir Abd Muhammad al-Khlifawi, bí danh là Haji Bakr, cựu sĩ quan tình báo dưới thời Tổng thống Iraq Saddam Hussein, và là “kiến trúc sư” xây dựng bộ máy IS từ nhiều năm qua.

Khi Khlifawi bị quân nổi dậy Syria giết chết ở thị trấn Tal Rifaat hồi tháng 1-2014, hắn đã để lại tập tài liệu mô tả quá trình xây dựng và hình thành cơ cấu tổ chức của IS.

Der Spiegel đánh giá tập tài liệu này là “mã nguồn” của tổ chức khủng bố thành công nhất và giàu có nhất trên thế giới.

Trước đó, mọi thông tin về IS chỉ xuất phát từ các tay súng đào ngũ, trốn khỏi tổ chức này. Nhưng không tài liệu nào cung cấp được thông tin về sự trỗi dậy của IS từ thời điểm ban đầu. Và tập tài liệu của Khlifawi cho thấy IS hoạt động vừa giống một cơ quan tình báo, vừa như một tổ chức mafia.

IS hoạt động như cơ quan tình báo và mafia

Tập tài liệu của Khlifawi được giấu trong một ngôi nhà trú ẩn ở phía bắc Syria. Tháng 4-2014, một số trang tài liệu được tuồn tới Thổ Nhĩ Kỳ. Mãi đến tháng 11-2014, tình báo phương Tây mới tiếp cận được toàn bộ số tài liệu này ở Tal Rifaat.

“Mối lo ngại lớn nhất của tôi là bản kế hoạch của IS sẽ bị che giấu mãi mãi” - nhân chứng đã đánh cắp tập tài liệu này tiết lộ.

Tài liệu của Khlifawi cho thấy từ cuối năm 2012 khi còn chưa ai biết đến cái tên IS, cựu sĩ quan tình báo Iraq đã lập kế hoạch xây dựng một lực lượng đủ sức chiếm cả Syria rồi dùng đó làm bàn đạp để tấn công Iraq.

Tại một ngôi nhà ở Tal Rifaat, Khlifawi, kẻ được mệnh danh là “chúa tể bóng tối”, bắt đầu vẽ sơ đồ bộ máy IS. Der Spiegel nhận định đây là “bản kế hoạch xây dựng một nhà nước tình báo Hồi giáo” với nhiều điểm giống các cơ quan tình báo quốc gia.

Theo kế hoạch của Khlifawi, IS tuyển dụng những kẻ cực đoan thông qua các trung tâm Hồi giáo. Các thủ lĩnh IS lựa chọn một số nhân vật tin cậy để do thám các làng bản, bộ tộc ở Syria để moi các thông tin như danh sách các gia tộc hùng mạnh, nhân vật đứng đầu trong các gia tộc này, nguồn thu nhập, sức mạnh quân sự của các vùng, các hoạt động bất hợp pháp của họ (để làm công cụ tống tiền, đe dọa).

Các tay gián điệp này phải tìm hiểu xem ai trong số các gia đình trên là tội phạm, là người đồng tính…

Khlifawi còn lập mưu đưa một số “anh em” đáng tin cậy nhất đến các thị trấn ở Syria, quyến rũ con gái của các gia đình giàu ảnh hưởng, kết hôn với họ, qua đó “xâm nhập một cách lặng lẽ vào các gia đình này”.

Phần lớn gián điệp trong danh sách Khlifawi đều là những thanh niên mới ngoài 20 tuổi. Khlifawi nhấn mạnh tối đa vào các hoạt động kiểu tình báo và mafia như theo dõi, do thám, bắt cóc, giết người khi cần thiết.

Với mỗi một hội đồng ở các tỉnh thành tại Syria, Khlifawi chỉ định một emir (tư lệnh) chỉ huy các hoạt động bắt cóc, giết người, thông tin liên lạc…

Khlifawi còn dựng lên một emir để quản lý các emir cấp dưới. Mỗi tỉnh có một cơ quan tình báo báo cáo mọi thông tin tới các emir. Mục tiêu là giám sát tất cả mọi người. Der Spiegel cho biết Khlifawi đã học hỏi nhiều từ mô hình tình báo của chính quyền nhà lãnh đạo Saddam Hussein.

IS xây dựng các cấu trúc quản lý nhà nước ở những vùng lãnh thổ mà họ chiếm được. Từ chính quyền trung ương, nội các, các thống đốc cho tới những cơ quan tài chính và lập pháp - Đồ họa: VIỆT ANH

Tôn giáo chỉ là một yếu tố

Các tài liệu của Khlifawi cho thấy hắn không phải là một kẻ cuồng tín. Khlifawi tin rằng sự cuồng tín là không đủ để đem lại chiến thắng. Nhưng niềm tin với đạo Hồi vẫn là rất cần thiết.

Năm 2010, Khlifawi và một nhóm cựu quan chức tình báo Iraq đồng loạt quyết định dựng Abu Bakr al-Baghdadi lên làm thủ lĩnh tối cao của IS. Khlifawi đánh giá Baghdadi, một giáo sĩ được giáo dục đầy đủ, sẽ đem lại sức mạnh đức tin cho IS.

Nhà báo Iraq Hisham al-Hashimi cũng từng mô tả Khlifawi “là một kẻ theo chủ nghĩa dân tộc chứ không phải là kẻ cực đoan Hồi giáo”.

Der Spiegel cho rằng IS trên thực tế không có nhiều điểm chung với Al-Qaeda, ngoại trừ cái danh “thánh chiến Hồi giáo”. IS hoạt động như một tổ chức mafia tìm kiếm lợi nhuận. Và các nhóm khủng bố chưa bao giờ thành công trong việc thành lập nhà nước như IS. Tổ chức này khởi đầu hết sức bí mật đến mức hầu như chẳng ai biết đến.

Các văn phòng của IS mọc lên như nấm ở miền bắc Syria từ đầu năm 2013, nhưng chẳng khác gì các cơ sở truyền đạo thông thường. Khlifawi cũng không đưa lực lượng nòng cốt từ Iraq tới Syria, và cũng không tuyển mộ nhiều người Syria, thay vào đó chọn những kẻ cực đoan nước ngoài đổ tới Syria ồ ạt từ năm 2012.

Cuối năm 2012, IS dựng lên nhiều trại quân sự ở Syria. Ban đầu không ai biết các trại này của nhóm nào.

Các trại hoạt động cực kỳ nghiêm ngặt và phần lớn thành viên đều là người nước ngoài, không giao tiếp với người ngoài. Đến giữa năm 2013, IS đã thu thập được tới 2.650 tay súng nước ngoài chỉ ở tỉnh Aleppo. Sau đó, IS mở chiến dịch chiếm Raqqa. Lãnh đạo các gia tộc lớn tại Syria bắt đầu tuyên thệ trung thành với IS. Và IS bắt đầu mở rộng địa bàn với tốc độ chóng mặt.

Kể cả sau khi Khlifawi bị giết chết, IS vẫn tiếp tục mở rộng theo kế hoạch mà hắn đã vạch ra. IS hiện đang phải đối phó với chiến dịch không kích của liên quân quốc tế, nhưng vẫn tiếp tục tăng cường hoạt động tại Syria.