Ông Lương Ngọc Lân - Ảnh: T.Trình

Tuổi Trẻ ghi nhận nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này.

* Ông Lương Ngọc Lân (giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bạc Liêu):

Nước ngọt vẫn là môi trường bền vững

Ý kiến của GS Võ Tòng Xuân tôi hiểu rằng xuất phát từ mong muốn nông dân ĐBSCL làm sao có thu nhập tốt, có cuộc sống thoải mái hơn trong điều kiện ngân sách không đủ đầu tư thì làm gì cho nông dân có lợi nhất.

Tại Bạc Liêu, nguyên thủy có tới 120.000ha trồng lúa nhưng hiện tại chỉ còn 68.000ha trồng lúa thôi, còn lại đã chuyển sang nuôi tôm hoặc lúa - tôm. Nhưng tôi lưu ý một điều là ngay cả trong điều kiện nuôi tôm thì con tôm vẫn cần nước lợ vì nếu nước quá mặn (trên 25 phần nghìn) thì tôm vẫn sống nhưng không phát triển.

Nói sống chung với mặn thì phải nói rõ vùng nào, như An Giang thì có đưa nước mặn vào được không? Vì vậy, tùy từng vùng, từng vị trí địa lý, từng điều kiện khu vực dân cư... mà có cách “sống chung với mặn” chứ không thể đánh đồng chung cho cả vùng ĐBSCL được.

Tôi cho rằng nước ngọt vẫn là môi trường bền vững cho ĐBSCL.

* GS.TS Nguyễn Bảo Vệ (nguyên trưởng khoa nông nghiệp và sinh học ứng dụng ĐH Cần Thơ):

Hãy chỉ ra: cây nào hiệu quả hơn cây lúa?

Ông Nguyễn Bảo Vệ - Ảnh: N.V.C.C.

Nói chuyển dịch, nhưng chuyển qua cây gì? Tại sao người dân ĐBSCL vẫn đeo bám cây lúa? Bởi đơn giản vì cây lúa có đầu ra, còn những cây khác thì đầu ra không ai bảo đảm lâu dài. Đơn cử như cây nhãn, nhiều khi xuống giá chỉ còn 1.000 đồng/kg, người dân để trái rơi rụng đầy gốc.

Hay như con tôm, xuống Bạc Liêu mới thấy: ngày trước vùng Long Điền đất tốt, làm lúa hai vụ, đâu có cảnh xách thúng đi chạy gạo, nhưng khi chuyển dịch không đúng thì phải xách thúng đi chạy gạo đó thôi.

Tôi nghĩ rằng đối với những vùng dễ tổn thương thì “các nhà” phải ngồi lại với nhau. Không thể quy hoạch đồng ruộng theo ý chí chủ quan để rồi lỡ thất bại thì người dân lại lãnh đủ.

Tôi đề xuất chỗ nào dễ bị tổn thương, chỗ nào làm giảm năng suất thì phải tích cực đi tìm đối tượng mới, sau đó mới quy hoạch cho phù hợp. Không thể nói nước mặn vào thì phải chuyển sang nuôi tôm. Chắc chắn con tôm chịu được nước mặn, nhưng con tôm đó có mang lại hiệu quả kinh tế khi mình thay đổi hay không thì chưa ai trả lời chắc chắn được.

* Ông Nguyễn Văn Tâm (giám đốc Sở NN&PTNT Kiên Giang):

Chỗ nào mặn thì cứ nuôi tôm

Ông Nguyễn Văn Tâm - Ảnh: K.Nam

Đối với ngành nông nghiệp, lúa là một trong những loại cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế khá thấp và thiếu ổn định. Câu chuyện “được mùa rớt giá” đã nói nhiều rồi. Để ổn định thu nhập cho người trồng lúa, hằng năm Chính phủ đều phải chỉ đạo mua tạm trữ.

Tại tỉnh Kiên Giang, nhiều năm nay đã nảy sinh và tồn tại mâu thuẫn lợi ích trong nội bộ nông dân giữa người trồng lúa với người nuôi tôm. Trong khi anh nuôi tôm xả nước mặn vô ruộng thì anh trồng lúa lại đắp đê bao giữ ngọt. Chính quyền các địa phương đã phải rất vất vả giải quyết mối quan hệ này.

Và bây giờ là câu chuyện biến đổi khí hậu, cạn kiệt nguồn nước từ thượng nguồn và thời tiết khô hạn, xâm nhập mặn bất thường. Nếu làm bài toán kinh tế thì việc ngăn mặn, giữ ngọt để đảm bảo năng suất lúa là cực kỳ tốn kém. Khoản tiền này chắc chắn ngân sách địa phương không kham nổi, bởi lên tới hàng ngàn tỉ đồng.

Cho nên theo tôi, đã đến lúc phải xem lại cơ cấu ngành nông nghiệp. Cần tính toán xem vùng nào thích hợp để trồng lúa, vùng nào nuôi thủy sản nước lợ, vùng nào nuôi thủy sản nước mặn. Kiên Giang có một số địa phương ít bị ảnh hưởng bởi nước nhiễm mặn thì duy trì việc trồng lúa. Những huyện ven biển thì theo tôi cứ mở cống cho dân lấy nước để nuôi tôm.

* PGS.TS Nguyễn Văn Sánh (viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL):

Uyển chuyển để lúa - tôm đều hiệu quả

Ông Nguyễn Văn Sánh - Ảnh: C.Quốc

Tôi tán thành ý kiến của GS Võ Tòng Xuân về việc không chạy theo cây lúa bằng mọi giá, vì đã đến lúc chúng ta không thể làm theo kiểu cũ được nữa.

Chúng ta phải hiểu điều kiện tự nhiên ở đồng bằng sông Cửu Long chỉ có một mùa mưa (nước ngọt) và một mùa khô (nước bị nhiễm mặn).

Vì vậy, mùa có nước mặn thì phải khai thác theo hướng khác có lợi thế mà tôi thấy các vùng ven biển từ nhiều năm nay nông dân đã làm lúa - tôm rồi. Không nên tiếp tục đầu tư tiền bạc cho làm đê, cống ngăn mặn một cách máy móc mà không quan tâm tới đặc thù của đồng bằng sông Cửu Long, vốn rất nhạy cảm về tự nhiên.

Đắp đập ngăn mặn tập trung cho cây lúa chưa phải là chiến lược tốt. Không thể dẫn bằng được nước ngọt vào vùng mặn để trồng lúa và ngược lại cũng không thể đưa mặn vào vùng ngọt để nuôi tôm mà nên quy hoạch vùng nào “ngọt cho ra ngọt”, các vùng còn lại thì nên uyển chuyển sao cho khai thác lúa - tôm một cách hiệu quả nhất.