Phóng to

Trẻ em ở xã Trung Lý, huyện vùng cao biên giới Mường Lát (Thanh Hóa) đi hái cây đót bán lấy tiền phụ giúp bố mẹ mua gạo ăn hằng ngàyẢnh: Hà Đồng

Em Giàng A Chua (học lớp 5, ở bản Trung Thắng, xã Mường Lý, huyện Mường Lát, Thanh Hóa) đến lớp với tấm áo mong manh đã rách vạt vào ngày giá rét dưới 15^OC. Đôi chân trần của Chua thâm tím, da nhăn nheo, cáu bẩn vì vừa vượt qua hai quả đồi từ nhà đến lớp cho kịp giờ học. Ngồi sưởi ấm bên bếp lửa cạnh lớp học, đôi tay của Chua vẫn còn run lẩy bẩy vì lạnh.

Cơm chưa đủ no

Nhiều năm gắn bó với lớp học khu lẻ ở bản Sài Khao và Trung Thắng (xã Mường Lý), thầy giáo Tăng Văn Lộ và Hơ Văn Pó ở Trường tiểu học Tây Tiến mùa đông năm nào cũng chuẩn bị củi để đốt lửa sưởi ấm cho học trò vào những ngày giá rét.

Ông Giàng A Tống, trưởng bản Trung Thắng, cho biết: “Cả bản có 76 hộ thì tới 54 hộ nghèo. Đói nghèo cứ bủa vây cái bản người Mông mãi thôi à. Để có bữa cơm no ăn với măng rừng, trứng kiến, rong rêu suối là nỗi lo thường trực của nhiều gia đình trong bản. Cơm chưa đủ no thì quần áo cho các cháu nhỏ chưa đủ ấm là điều dễ hiểu thôi.”

Những ngày ở Mường Lý, chứng kiến bữa cơm trưa, tối của các em học sinh trọ học tại khu bán trú dân nuôi cạnh Trường THCS Mường Lý mà chúng tôi không cầm được nước mắt. Giữa mâm cơm chỉ có đĩa măng rừng luộc và bát muối trắng, nhưng các em Vàng A Chu, Vàng A Dơ, Vàng A Máy (học lớp 6A, lớp 7B, quê ở bản Sài Khao, Trung Tiến) vẫn ăn từng bát cơm nóng hôi hổi ngon lành vì đói. Thi thoảng các em vào góc bếp chan nước nóng làm canh từ chiếc ấm đen đúa đang bắc trên bếp lửa. Em Máy cho biết: “Chúng em trọ học ở trường hai năm rồi. Hằng tuần bố mẹ chỉ lo được gạo thôi. Còn thức ăn, củi nấu, chúng em phải tự kiếm trên rừng. Nhiều hôm mệt quá hoặc gặp mưa lũ dài ngày, không đi kiếm măng trên rừng, rong rêu dưới sông Mã được, đành phải ăn cơm với muối trắng, cả đêm xót ruột cồn cào”.

Thầy giáo Hơ Văn Pó cho biết: “Mùa đông thiếu quần áo ấm, còn mỗi khi tết đến xuân về, trẻ em nơi vùng sâu vùng xa của Mường Lát luôn mơ có tấm áo mới. Nhưng mà cha mẹ các em quanh năm trên nương rẫy, lo được đủ lương thực ăn trong năm là cố gắng lắm rồi”.

Áo tết chỉ là mơ

Tại xã biên giới Yên Khương, huyện Lang Chánh (Thanh Hóa), cái lạnh như buốt giá, cóng hơn khi sương mù bao phủ suốt cả ngày. Tháng 9- 2012 huyện Lang Chánh bị mưa lớn, lũ ống càn quét, gây thiệt hại nặng nề tại nhiều xã như Yên Thắng, Yên Khương, Tam Văn, Lâm Phú, thị trấn Lang Chánh... Sau mưa lũ tàn phá, cái đói giáp hạt lại cận kề.

Em Hoàng Thị Thấm (mồ côi cha), quê ở bản Bôn, xã Yên Khương (lớp 5B Trường tiểu học Yên Khương II) chưa bao giờ biết đến bữa ăn sáng khi đến trường. Thương mẹ quần quật suốt ngày làm nương kiếm gạo ăn cho hai mẹ con, chưa bao giờ Thấm đòi hỏi mẹ mua quần áo tết. Bộ quần áo rẻ tiền mẹ mua hồi đầu năm học này được Thấm giữ gìn cẩn thận, vì đây cũng là bộ đồ em sẽ mặc những ngày tết đến xuân về. Thấm nói năm nào cũng mơ tấm áo mới mặc tết. Đây cũng là mơ ước của nhiều em nhỏ vùng biên Yên Khương. Thầy giáo Lò Văn Khuyên, hiệu phó Trường tiểu học Yên Khương II, cho biết: “Toàn trường có 424 học sinh thì tới 383 em thuộc gia đình hộ nghèo, Nhà nước thường xuyên phải trợ cấp lương thực.”

Khi chúng tôi thực hiện bài viết này là lúc bà con ở vùng biên Mường Lát bắt đầu vào mùa đi lấy cây đót; bà con ở vùng biên Lang Chánh vào mùa hái lá dong, cây giang (dùng chẻ lạt gói bánh chưng) bán mùa tết. Những thứ “lộc” của rừng vào cuối năm giúp nhiều gia đình đồng bào ở vùng cao Thanh Hóa có được cái tết đủ đầy hơn. Còn những gia đình nghèo khó thì có chút tiền là mua thêm gạo dự trữ cho những ngày giáp hạt vào tháng 3, tháng 4 hằng năm. Việc lo cho các con nhỏ bộ quần áo mới mặc tết, với họ, vẫn chỉ là giấc mơ.