Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Lê Minh Hưng - Ảnh: Quochoi.vn

TTO - Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Lê Minh Hưng là người thứ hai trả lời chất vấn các đại biểu Quốc hội hôm nay 16-11.

Ông Lê Minh Hưng còn một nửa buổi sáng hôm nay 17-11 để trả lời chất vấn trước Quốc hội. Lần đầu đăng đàn, thống đốc đang có một phiên chất vấn khá sôi nổi.

Có 48 đại biểu đã bấm nút đăng ký để chất vấn thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Lê Minh Hưng chiều 16-11. Ông Hưng nhận được các câu hỏi "hóc búa" từ chuyện huy động vàng và ngoại tệ trong dân, đến bảo đảm an toàn tiền gửi, cho vay vốn các dự án BOT, mua ngân hàng 0 đồng, điều hành lãi suất cho đến một vấn đề rất mới là tiền ảo bitcoin.

Trả lời gãy gọn gần như không phải nhìn tài liệu, thống đốc đã đưa ra một số thông tin đáng chú ý.

Giải pháp huy động vàng trong dân (theo dự báo có khoảng 500 tấn vàng và 10 tỉ USD nằm trong dân) căn cơ nhất, bền vững, khả thi nhất, theo thống đốc là: "Chính phủ và các bộ ngành cần kiên định mục tiêu điều hành ổn định kinh tế vĩ mô, tạo dựng lòng tin của doanh nghiệp... trên cơ sở đó sẽ khiến nguồn vốn không bỏ vào tài sản tài chính như vàng, ngoại tệ. Việc này cần có thời điểm và lộ trình để chuyển hóa nguồn lực".

Theo ông Hưng, trước đây Việt Nam tốn nhiều ngoại tệ nhập khẩu vàng, khiến thị trường có tác động, gây bất ổn. Nhiều năm qua thị trường này ổn định, không mất ngoại tệ nhập vàng; thị trường đang tự điều tiết. Như vậy đã chuyển hóa một phần nguồn lực lớn từ vàng sang nền kinh tế.

Vừa qua Ngân hàng Nhà nước đã áp dụng trần lãi suất huy động ngoại tệ là 0%, nguồn lực đó thực tế chuyển hóa qua VND. Thời gian qua, tỉ giá ổn định, ngân hàng mua được lượng lớn ngoại tệ từ người dân.

Trả lời câu hỏi về tiền ảo bitcoin, thống đốc Lê Minh Hưng nói đây là vấn đề các nước cũng đang nghiên cứu, một số nước thừa nhận, một số nước thừa nhận nhưng có khuyến cáo và có nước không thừa nhận.

Ở Việt Nam, theo quy định pháp luật hiện hành, bitcoin không phải đồng tiền mặt, không phải phương tiện thanh toán hợp pháp, nên các giao dịch sử dụng đồng tiền này là giao dịch không hợp pháp.

Ông Hưng cho hay Ngân hàng Nhà nước đang phối hợp với các bộ ngành để nghiên cứu, và cho rằng trong một thế giới hội nhập thì đây là điều phải nghiên cứu thấu đáo. Riêng trường hợp Đại học FPT cho sinh viên đóng học phí bằng tiền ảo, Ngân hàng Nhà nước chưa nhận được đề xuất.

Người Việt mua nhà ở Mỹ là ngoại tệ chảy ra nước ngoài?

Trước khi phiên chất vấn thống đốc Lê Minh Hưng tạm nghỉ giải lao, đại biểu Phạm Đình Cúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) nêu lên một vấn đề mới: Việc người Việt Nam chi 3 tỉ USD mua nhà ở Mỹ, số liệu này có phải là ngoại tệ chảy ra nước ngoài hay không?

Trả lời đại biểu, thống đốc cho rằng chưa có cơ sở để khẳng định con số này là ngoại tệ chảy từ Việt Nam vào bất động sản ở Mỹ.

Số liệu này là do hiệp hội các chuyên viên địa ốc của Mỹ công bố, có thể là người Việt Nam định cư ở Mỹ mà chưa có quốc tịch Mỹ nên được tính là người nước ngoài, công dân Việt Nam sinh sống ở các quốc gia khác đến Mỹ mua nhà.

Các tổ chức tín dụng phải công khai, minh bạch hoạt động

Đại biểu Tô Thị Bích Châu (TP.HCM) hỏi: "Chính sách cho phép phá sản ngân hàng là biện pháp đúng trong nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, mức chi trả rủi ro 75 triệu đồng gây nhiều băn khoăn. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để khách hàng biết được mức độ rủi ro của từng ngân hàng khi đem tiền đi gửi? Phải chăng cứ đem tiền gửi vào các ông lớn thì sẽ yên tâm?"

Thống đốc nhấn mạnh lại là trong bất cứ trường hợp nào thì các phương án xử lý các tổ chức tín dụng đều phải đảm bảo mục tiêu đầu tiên là an toàn hệ thống, củng cố lòng tin của người dân vào hệ thống ngân hàng, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng, không để xảy ra tình trạng đổ vỡ, mất kiểm soát.

"Chúng tôi cũng đã kiến nghị ở dự thảo luật trình Quốc hội là trong tình huống đặc biệt cũng đều phải đảm bảo mục tiêu là đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, người gửi tiền và đảm bảo an toàn hệ thống. Thời gian tới, cùng với tăng cường cơ cấu lại và thanh tra, giám sát các ngân hàng thì chất lượng hoạt động của hệ thống sẽ đảm bảo mục tiêu an toàn và ổn định hơn", thống đốc nói.

"Đồng thời trong quá trình đó thì các quy định về kiểm tra, kiểm soát nội bộ cũng như tăng cường kiểm tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước cũng để đảm bảo mục tiêu an toàn, lành mạnh. Chúng tôi có các công cụ khác nhau để đánh giá thực trạng, kiểm soát tình hình để đảm bảo không có những đổ vỡ ngoài tầm kiểm soát.

Chúng tôi yêu cầu các tổ chức tín dụng phải công khai, minh bạch hoạt động của mình thông qua việc niêm yết trên thị trường vốn, thị trường chứng khoán, hàng năm công bố báo cáo kiểm toán. Đây là các thông tin phục vụ cho hoạt động của ngân hàng cũng như nhu cầu của nhà đầu tư, người gửi tiền".

Đại biểu Tô Thị Bích Châu hỏi thống đốc gửi tiền vào đâu thì yên tâm - Ảnh: Quochoi.vn

Dự trữ ngoại hối đạt 46 tỉ USD

Với câu hỏi của đại biểu Bùi Thanh Tùng (Hải Phòng) về điều hành tỉ giá, thống đốc cho rằng đây là vấn đề khó. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam luôn đánh giá tác động đến kiểm soát lạm phát, yếu tố nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của Chính phủ, giá hàng xuất khẩu, vì nước ta vừa xuất khẩu vừa nhập khẩu. Mặt khác là tâm lý đối với diễn biến của thị trường.

Từ tháng 1-2016, Ngân hàng Nhà nước điều hành chính sách tỉ giá trung tâm. Qua đánh giá từ thời điểm đó đến nay, diễn biến thị trường tỉ giá hết sức tích cực.

"Năm 2016, chúng ta đã mua vào hơn 9 tỉ USD, và 6 tháng đầu năm nay, mua được hơn 7 tỉ USD. Đến nay, dự trữ ngoại hối của Việt Nam đạt 46 tỉ USD. Hiện nay chúng ta đã xuất siêu 2,8 tỉ USD. Giữ được tỉ giá ổn định thì giữ được lòng tin của nhà đầu tư, trong đó có nhà đầu tư nước ngoài", ông Hưng nhấn mạnh.

Sẽ xem xét điều chỉnh mức vay cho sinh viên

Trả lời đại biểu Nguyễn Thanh Hiền (Nghệ An) về việc bảo vệ khách hàng vay ở các công ty tài chính tiêu dùng, thống đốc Lê Minh Hưng cho biết lãi suất vay của các công ty này cao hơn ngân hàng, vì kỳ hạn ngắn, giá trị cho vay nhỏ, chi phí vốn của các công ty này cũng cao hơn.

Thời gian qua Ngân hàng Nhà nước đã có quy định cụ thể riêng cho đối tượng này nhằm tăng cường tính minh bạch, công bố công khai lãi suất, thời gian tính lãi.

Trả lời về việc nâng mức vay và kéo dài thời hạn cho vay với sinh viên, thống đốc Lê Minh Hưng cho biết đã có 3,5 triệu lượt sinh viên được vay, với tổng dư nợ khoảng 15.000 tỉ đồng. Mức cho vay đã có 7 lần điều chỉnh, hiện nay là 1,5 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên mức này chưa đủ đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, học tập.

Ông Hưng ghi nhận điều này nhưng cũng cho biết trong bối cảnh khó khăn hiện chưa điều chỉnh ngay được, sắp tới sẽ xem xét điều chỉnh.

Đối với thời hạn trả nợ, học sinh sinh viên được ân hạn 1 năm kể từ khi ra trường, và nếu có khó khăn khách quan có thể được gia hạn tối đa bằng ½ thời gian vay nợ.

Có sự thông đồng gian lận ATM

Trả lời chất vấn về giải pháp trong thanh toán thẻ ATM, thống đốc cho rằng các hành vi gian lận trong thanh toán thẻ gia tăng đáng lo ngại.

Theo thống kê của các tổ chức phát hành thẻ quốc tế, năm 2015 tổng số tiền thiệt hại từ hành vi gian lận trong hoạt động thanh toán thẻ lên đến 21 tỉ USD, bình quân cứ 100 USD giao dịch thì bị thiệt hại 7 cent. Ở Việt Nam, tỉ lệ thiệt hại chỉ bằng 1/3 mức bình quân các nước, nhưng gần đây có xu hướng gia tăng hành vi gian lận.

Về nguyên nhân, thống đốc khẳng định là từ phía ngân hàng. "Do hệ thống ATM bị cài đặt thiết bị sao chép dữ liệu để bị ăn cắp dữ liệu, bảo mật của ngân hàng còn lỗ hổng. Mặt khác, chủ thẻ cũng có những sơ suất. Cá biệt có trường hợp tổ chức chấp nhận thẻ thông đồng với đối tượng xấu để có hành vi gian lận, chiếm dụng tiền của khách hàng", thống đốc nói.

Ngân hàng Nhà nước đã có quy định về trình tự thủ tục xử lý thiệt hại do hành vi gian lận trong thanh toán ATM, xác định rõ trách nhiệm của các tổ chức tín dụng trong việc bồi hoàn thiệt hại cho chủ thẻ. Một số ngân hàng đã ứng tiền cho chủ thẻ.

Giải pháp tới đây, theo ông Hưng, là tập trung hoàn thiện các quy định pháp lý về an ninh an toàn, đặc biệt là chuyển đổi thẻ từ sang thẻ chip bảo mật cao hơn, áp dụng quy chuẩn quốc tế trong giám sát hệ thống thẻ. Mặt khác là tăng cường thanh tra đối với các dịch vụ thanh toán thẻ, tăng cường truyền thông cho các chủ thẻ cẩn trọng tự bảo mật khi thanh toán thẻ.

Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương lo ngại chuyện bị mất tiền trong tài khoản thẻ - Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) tranh luận: "Về an toàn trong giao dịch, có một số khách hàng đột ngột bị mất tiền trong thẻ, tuy chỉ một số trường hợp nhưng ảnh hưởng tâm lý rất lớn. Giải pháp bảo mật trong thời gian tới như thế nào để đem lại niềm tin cho khách hàng?"

Thống đốc Lê Minh Hưng trả lời: "Ngay sau khi xảy ra các vụ việc đó, Ngân hàng Nhà nước đã có chỉ đạo các ngân hàng phối hợp chặt chẽ với cơ quan điều tra, làm rõ từng vụ việc, xử lý theo pháp luật.

Đồng thời chúng tôi lưu ý các ngân hàng tăng cường các biện pháp bảo mật, rà soát triệt để các quy trình kiểm tra, kiểm soát nội bộ, tăng cường an toàn, an ninh kho quỹ, các chi nhánh, các phòng giao dịch…

Đặc biệt, chúng tôi yêu cầu các ngân hàng tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên, luân chuyển thường xuyên các vị trí cán bộ, nhân viên. Chúng tôi đã tổ chức hội nghị trực tuyến đến 63 tỉnh, thành, quán triệt đến cán bộ chủ chốt của các tổ chức tín dụng chú trọng phòng ngừa các hành vi vi phạm".

Nợ xấu khoảng hơn 550.000 tỉ đồng

Trả lời câu hỏi về nợ xấu của đại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình), thống đốc Lê Minh Hưng cho biết tỉ lệ nợ xấu đến tháng 9-2017 là 2,34%. Nhưng nếu đánh giá thận trọng và tính cả nợ xấu tiềm ẩn thì là khoảng hơn 550 ngàn tỉ đồng, nâng tỉ lệ lên đến 8,61%, có giảm so với con số hơn 10% cuối năm 2016.

Trả lời câu hỏi về xếp hạng tín nhiệm các tổ chức tín dụng của đại biểu Bùi Thị Hiền Mai (Hà Nội), thống đốc cho biết việc công bố công khai chỉ số tín nhiệm này chỉ áp dụng trong phạm vi các tổ chức tín dụng. Theo thông lệ các nước, việc xếp hạng này chỉ nhằm mục đích quản lý nhà nước, căn cứ để Ngân hàng Nhà nước đánh giá mức độ an toàn, rủi ro, cảnh báo sớm.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Phạm Tất Thắng (Vĩnh Long) về định hướng điều hành chính sách tiền tệ, thống đốc cho biết mục tiêu đầu tiên và xuyên suốt là bảo vệ giá trị đồng tiền. Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã tập trung kiểm soát lạm phát để ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định giá trị đồng tiền mà vẫn đảm bảo tăng trưởng kinh tế mức hợp lý.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Phạm Tất Thắng (Vĩnh Long) về tăng trưởng tín dụng năm nay liệu có đạt mục tiêu 18% trong khi 10 tháng mới đạt 13%, thống đốc nói đây chỉ là định hướng trong chỉ đạo, không phải là bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng.

Thống đốc cũng chia sẻ với lo ngại của đại biểu về việc tín dụng chảy vào bất động sản, chứng khoán.

"Tăng trưởng tín dụng năm nay đạt 18-19%, song tăng trưởng tín dụng phải đi kèm với đảm bảo chất lượng, ngăn ngừa rủi ro. Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã có quy định tỉ lệ về việc sử dụng vốn ngắn hạn cho vay dài hạn, tỉ trọng cho vay bất động sản… buộc các tổ chức tín dụng thực hiện nghiêm túc", thống đốc nói.

Thống đốc cho biết Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các tổ chức tín dụng có nợ xấu dưới 3-5% vốn điều lệ mới được cho vay chứng khoán. 10 tháng đầu năm nay chỉ có 10.000 tỉ đồng cho vay đối với lĩnh vực này, giảm 40% so với năm 2016.