Với công trình nghiên cứu về MOF-5, Anh Kỳ đã đoạt giải đặc biệt Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học - Euréka lần 12-2010.

Phóng to

Sinh viên Lê Khắc Anh Kỳ (phải) và người thầy - PGS.TS Phan Thanh Sơn Nam - tại phòng thí nghiệm Manar, Trường ĐH Bách khoa (ĐHQG TP.HCM) - Ảnh: MINH ĐỨC

Cái duyên đến với MOF-5

Cuối năm 2008, khi đang học năm 3, Lê Khắc Anh Kỳ được tham gia nhóm nghiên cứu lĩnh vực vật liệu khung cơ kim (MOF) của Đại học Bách khoa TP.HCM do PGS TS Phan Thanh Sơn Nam làm trưởng nhóm. Kỳ đến với nhóm nghiên cứu MOF như một mối duyên định sẵn và đến nay MOF đã trở thành “người yêu” của Kỳ - theo như lời đùa của đồng nghiệp tại phòng thí nghiệm.

Kỳ nhớ lại: “Năm đó thầy Nam đang chọn sinh viên xuất sắc vào nhóm nghiên cứu MOF. Lúc đó MOFs là đề tài rất mới và rất khó ở Việt Nam, tôi còn chưa rõ MOF là gì. Một anh lớp trên cùng hoạt động Đoàn đã tin tưởng và tiến cử tôi với thầy Nam. Trong nhóm MOF, chỉ có tôi là sinh viên năm 3 với học lực ở mức khá trong khi bốn người còn lại đều là sinh viên năm cuối và học xuất sắc nhất khoa”. Thế nhưng Kỳ đã nhanh chóng thuyết phục được thầy bởi khả năng và tác phong làm việc của mình.

Thầy yêu cầu tổng hợp cho ra được bốn loại vật liệu MOFs là MOF-5, MOF-199, ZIF-8 và ZiF-7 trong điều kiện Việt Nam. Mất bốn tháng, Kỳ mới tổng hợp được vật liệu MOF-5 và MOF-199.

Công trình nghiên cứu tổng hợp MOF-5 ứng dụng làm chất xúc tác của Kỳ đã được đăng trên tạp chí chuyên ngành ISI ScienceDirect. Đây là một công trình đăng báo quốc tế hiếm hoi được thực hiện hoàn toàn ở Việt Nam. Bài báo đã góp phần nâng cao thứ hạng của Trường ĐH Bách khoa TP.HCM trong khu vực ASEAN.

Ước mơ đưa vật liệu mới vào thực tiễn

Là con đầu trong một gia đình ngư dân nghèo ở Bình Thuận, ba mẹ phải gửi Kỳ cho người dì nuôi ăn học. Ngay từ nhỏ Kỳ đã học rất giỏi môn hóa, sinh và mơ ước trở thành bác sĩ. Hai lần thi ĐH y rớt cộng với gia đình khuyên can học y rất tốn kém đã làm nhụt chí Kỳ.

Kỳ chọn ngành hóa Đại học Bách khoa TP.HCM trong tâm trạng “không học y thì học trường nào cũng vậy”, nhưng những giờ thực hành và phòng thí nghiệm lôi cuốn từ lúc nào không hay. Những ngày quên ăn quên ngủ bên chiếc tủ sấy hồi hộp chờ kết quả, đam mê với MOFs đã cho Kỳ quyết định gắn bó luôn với phòng thí nghiệm khi tốt nghiệp. Kỳ ở lại khoa làm cán bộ nghiên cứu và được giao trực phòng thí nghiệm MANAR của ĐHQG TP.HCM.

Khi thầy cô trong bộ môn khuyên mang công trình nghiên cứu MOF-5 đi dự giải thưởng Euréka, Kỳ hi vọng qua giải thưởng sẽ có nhiều người biết đến một lĩnh vực vật liệu mới - vật liệu MANAR (cấu trúc nano và phân tử) trong đó có vật liệu MOFs, hi vọng đóng góp của mình trong lĩnh vực này được công nhận và một lý do hồn nhiên: “Vừa rồi tôi phải mượn tiền một cô giáo trong khoa đóng học phí cao học, tôi đã trả được một phần, giải thưởng sẽ giúp tôi trả hết phần còn lại”.

Giấc mơ làm bác sĩ của tuổi thiếu niên đã đi qua, giấc mơ mới của Lê Khắc Anh Kỳ bây giờ là làm sao đưa ứng dụng vật liệu MOFs vào thực tiễn. Chỉ đơn giản thôi, có thể đó là làm vật liệu chứa khí biogas. “Bà con ở quê làm ra rất nhiều biogas nhưng không có chỗ chứa, vật liệu MOFs có thể giải quyết được bài toán này” - một ý tưởng đơn giản nhưng lại là đề tài khó cho người làm khoa học như Kỳ.

_________________

PGS TS Phan Thanh Sơn Nam cho biết MOFs là nhóm vật liệu lai mới được sản xuất từ kim loại và các hợp chất hữu cơ có khả năng lưu trữ an toàn hydro và metan. Đây được xem là loại vật liệu “hot” nhất hiện nay và đang làm thay đổi diện mạo của hóa học chất rắn và khoa học vật liệu trong 10 năm gần đây.

Vật liệu MOFs (Metal Organic Frameworks) đã được các nhà khoa học tìm ra từ lâu nhưng chỉ đến khi giáo sư Yaghi (Trường đại học California, Los Angeles - UCLA) nghiên cứu và phát triển theo hướng ứng dụng vật liệu MOFs và ZIFs trong lưu trữ hydrogen, carbon dioxide và các loại khí khác thì người ta mới chú ý nhiều đến MOFs.

Trên thế giới người ta đang nghiên cứu việc dùng MOFs để chứa khí gas, khí hydro cho các loại xe có động cơ chạy bằng hydro hoặc khí thiên nhiên. Trước đây, người ta lo lắng việc lưu giữ hydro trong bình khí nén sẽ có khả năng gây cháy nổ hay phải sử dụng bình dung tích lớn mới đủ dùng, thì việc dùng MOFs chứa khí đã giải tỏa được nỗi lo trên.

Theo Anh Kỳ, MOF-5 là vật liệu được tìm thấy sớm nhất và dễ tổng hợp hơn các MOFs khác, đặc biệt nguồn nguyên liệu có thể kiếm được tại Việt Nam với chi phí rẻ.