Thu hoạch mía ở xã Đông Hòa, huyện Trảng Bom, Đồng Nai cung cấp cho nhà máy đường - Ảnh: Duyên Phan

Hạn hán đang đe dọa nghiêm trọng đến nhiều ngành nông nghiệp, đặc biệt là ngành mía đường đang phải chịu tác động rất nặng nề. Làm thế nào để ứng phó trong tình hình mới nhưng vẫn đủ sức cạnh tranh với đường ngoại?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Phạm Hồng Dương - chủ tịch ủy ban mía đường Tập đoàn Thành Thành Công (TTC) - cho biết:

- Ngành mía đường của VN năm nay chịu ảnh hưởng khá nặng nề bởi hạn hán do hiện tượng El Nino đến sớm và kéo dài. VN nằm ở vùng thiếu nước cấp độ 5, lượng mưa trung bình chỉ còn 50 mm/tháng, tức là 600 mm/năm, trong khi lượng mưa bình thường của VN là gấp đôi (1.200-1.500 mm/năm).

Hạn hán đã làm giảm nghiêm trọng năng suất mía tại VN. Trong ngành mía có công thức rằng cứ 100mm nước tưới hữu hiệu sẽ làm tăng năng suất mía thêm 10 tấn/ha. Điều này đồng nghĩa với việc hạn hán làm giảm lượng mưa xuống 100mm thì giảm năng suất mía 10 tấn/ha.

Qua khảo sát của chúng tôi cho thấy gần 50% diện tích vùng mía nguyên liệu ở miền Trung của TTC, tương đương 15.000 ha, bị ảnh hưởng do hạn hán, năng suất mía giảm từ 10-15%.

Ông Phạm Hồng Dương - Ảnh: T.Mạnh

* Như vậy, ngành mía đường phải làm gì để thích ứng với tình hình này, thưa ông?

- Phần lớn diện tích trồng mía của VN đều chưa áp dụng cày sâu để giữ nước. Phương pháp cày đất đang áp dụng mới chỉ khai phá lớp đất dày 20-30cm bề mặt chứ chưa cày sâu xuống tới 50cm như Brazil đang áp dụng.

Hiện TTC đã nhập các thiết bị cày sâu có thể cày xuống 50cm mặt đất, kèm với đó là hệ thống máy cày công suất lớn. Thiết bị này một ngày có thể cày sâu và làm đất được 20ha, so với các máy cày công suất nhỏ, để làm được diện tích này phải mất 10 ngày. Vụ tới, 50% diện tích trồng mới sẽ được áp dụng công nghệ cày sâu này.

Thứ hai là để lại lá mía phủ lên bề mặt ruộng, chống bay hơi nước. Trước đây, sau vụ thu hoạch mía bà con thường gom lá mía lại đốt để chống cháy. Nhưng về lâu dài đốt lá mía là không tốt vì không còn lớp giữ ẩm, không có nơi trú ngụ cho một số loài thiên địch của sâu bệnh và đốt lá cũng làm cho đất bị rửa trôi, bay hơi.

Thứ ba là áp dụng các biện pháp tưới hiệu quả tùy thuộc vào từng điều kiện cụ thể như đào hồ để sử dụng các nguồn nước mặt sẵn có hoặc tưới bằng công nghệ tiết kiệm nước. Sau cùng là dùng các giống mía chống hạn, chống mặn. Hiện trung tâm nghiên cứu mía đường của TTC đang nỗ lực nghiên cứu để tìm ra các giống mía có khả năng chịu hạn tốt hơn các giống mía đang có.

* Đó là đối với công ty lớn như TTC, còn với quy mô nông hộ thiếu vốn và thiếu công nghệ làm sao có thể áp dụng các biện pháp này?

- Đối với nông dân liên kết với TTC, chúng tôi sẽ hỗ trợ để họ có thể tiếp cận các công nghệ mới này. Ban đầu, chúng tôi xây dựng các cánh đồng tưới mẫu, cơ giới hóa mẫu để nông dân xem thực tế và có thể áp dụng tại đồng ruộng của họ.

Tiếp đến, chúng tôi hỗ trợ nông dân 5 triệu đồng/ha tưới hữu hiệu thông qua việc đầu tư kéo điện cũng như hỗ trợ nước mặt (thông qua các hồ chứa tại khu vực). Những ruộng mía nào nông dân để lại lá mía sau thu hoạch thì công ty hỗ trợ nông dân thêm 2 triệu đồng/ha để băm lá.

* Ngoài những khoản trên, công ty còn hỗ trợ nông dân gì nữa không, thưa ông?

- Ngoài các khoản hỗ trợ nói trên, TTC đang có chính sách hỗ trợ nông dân khi hợp tác với công ty 10 triệu đồng/ha/năm. Tùy vào điều kiện đồng ruộng mà công ty sẽ đầu tư thêm cho nông dân dao động khoảng 30-40 triệu đồng/ha để nông dân chi phí mua cây giống, phân bón, hệ thống tưới... Số tiền này nông dân sẽ trả nhà máy vào cuối vụ khi bán mía cho nhà máy. Đến nay TTC đang liên kết với 12.000 nông dân với diện tích gần 50.000 ha.

* Ông kỳ vọng kết quả sẽ như thế nào sau khi đầu tư hoàn tất công nghệ cho nông dân và cơ giới hóa đồng ruộng?

- Thực tế những mô hình mẫu mà chúng tôi áp dụng đã cho năng suất 90 tấn/ha, cao hơn mức trung bình của Thái Lan (75 tấn/ha). Một số nông trường của TTC đã đạt mức giá thành 510.000 đồng/tấn mía (khoảng 25 USD/tấn mía), tức là đã dư sức cạnh tranh được với Thái Lan. Giá thành mía này chỉ bằng phân nửa so với giá bán mía của nông dân đang bán cho các nhà máy.

Nói ra những điều này để thấy rằng nếu áp dụng các biện pháp kỹ thuật như trên thì ngành mía đường của VN đâu có sợ cạnh tranh hội nhập.

Bản thân ngành đường của Thái Lan cũng đang được bảo hộ nên khi hội nhập rồi thì giá thành của Thái Lan cũng không thể thấp như hiện nay được. Cùng với đó là chi phí vận chuyển, chênh lệch về tỉ giá... Vì vậy tôi tin rằng ngành đường của TTC hoàn toàn có thể cạnh tranh được với Thái Lan.

* Ngoài tập trung vào năng suất, ngành đường của VN cần cải thiện vấn đề gì để cạnh tranh khi thuế giảm trong thời gian tới?

- Trước nay ngành đường của VN mới chỉ tập trung ở nhà máy sản xuất, tức là nâng cao công suất, thay đổi công nghệ sản xuất. Cần phát triển thêm các sản phẩm phụ sau đường để nâng cao doanh thu từ cây mía.

Nhiều nước trên thế giới đã nâng nguồn thu từ các sản phẩm phụ này lên 30-40% toàn bộ giá trị tạo ra từ cây mía. Tại TTC, sản phẩm phụ chỉ mới đạt 10-15% và chúng tôi đặt ra kế hoạch sẽ nâng tỉ lệ nguồn thu từ sản phẩm phụ sau đường lên 25-30% sau năm 2018.