Bệnh trào ngược dạ dày, thực quản. Ảnh: hiveminer.com

Trào ngược dạ dày, thực quản hay còn gọi là viêm thực quản trào ngược, là tình trạng trào ngược từng lúc hay thường xuyên các chất trong dịch dạ dày như: HCl, pepsin, dịch mật… lên thực quản. Dịch vị có tính axit này kích thích niêm mạc thực quản, là tác nhân trực tiếp gây ra các triệu chứng và biến chứng của bệnh.

Triệu chứng

Những triệu chứng ban đầu của bệnh trào ngược dạ dày thực quản chủ yếu là ợ hơi, ợ nóng và ợ chua.

Ợ hơi: Hơi sinh ra trong quá trình tiêu hóa thức ăn trong dạ dày. Ợ hơi sau khi ăn no là hiện tượng sinh lý bình thường. Tuy nhiên khi cơ thắt thực quản dưới bị rối loạn chức năng co giãn, hơi sẽ bị thoát ra ngoài theo đường miệng ngay cả khi bụng rỗng.

Ợ nóng: Là cảm giác nóng rát lan từ thượng vị lên dọc sau xương ức, có thể lan đến vùng hạ họng hoặc lên tận mang tai, kèm theo vị chua trong miệng. Hiện tượng này là do dịch vị trào ngược lên thực quản, tiếp xúc với niêm mạc gây cảm giác nóng, bỏng rát.

Ợ chua: Hiện tượng này thường xuyên xảy ra vào buổi sáng, đặc biệt khi đánh răng, hoặc lúc đói. Khi bụng rỗng, trương lực co bóp của dạ dày tăng lên cao nhất, đẩy dịch dạ dày lên tận cuống họng gây cảm giác ợ chua.

Tuy nhiên, những triệu chứng này thường bị bỏ qua do quan niệm coi chúng chỉ là hiện tượng bình thường. Và khi đó, bệnh tiến triển nặng hơn với các triệu chứng:

- Buồn nôn, nôn: Khi cơ thắt thực quản dưới yếu dần, không chỉ hơi hay dịch vị, mà cả thức ăn cũng có thể trào qua "cánh cửa này" để gây ra hiện tượng nôn, buồn nôn. Với tần suất thường xuyên, đây là triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng sống của người bệnh.

- Đau, tức ngực: Người bệnh trào ngược thường có triệu chứng đau tức ngực, mà bản thân họ rất dễ nhầm sang các bệnh lý về tim mạch. Đó thực chất chỉ là cảm giác đau tại đoạn thực quản chạy qua ngực, không phải đau ngực hay đau tim. A xít trào ngược kích thích vào đầu mút các sợi thần kinh trên niêm mạc chính là tác nhân gây ra triệu chứng này.

- Nhiều nước bọt: Dịch vị trào ngượclên thực quản sẽ kích thích phản xạ bảo vệ cơ thể, cụ thể là tăng tiết nhiều nước bọt để trung hòa và rửa trôi lượng axit bị trào ngược lên thực quản, giúp giảm hiện tượng nóng rát. Điều này rất tốt vì bệnh nhân có thể không thấy đau, nóng rát ở ngực, nhưng gây phiền toái vì cảm giác thường xuyên dư thừa nước bọt trong miệng. Nhiều trường hợp do vậy không phát hiện ra nguyên nhân gốc rễ là do bệnh trào ngược dạ dày.

- Khàn giọng, đau họng, ho: Khàn giọng, ho là biểu hiện của vùng thanh quản, cuống họng bị viêm tấy do axit dịch vị trào lên. Hiện tượng này nếu không chữa kịp thời sẽ tiến triển thành khàn giọng, ho mãn tính, có thể chuyển biến thành bệnh hen.

- Khó nuốt: Khi niêm mạc thực quản thường xuyên phải tiếp xúc với axit dịch vị, nó sẽ bị viêm, phù nề, từ đó tạo ra cảm giác khó nuốt, vướng nghẹn vùng cổ họng. Vị trí phù nề lành lại vẫn có thể tạo sẹo gây chít hẹp thực quản làm gia tăng cảm giác khó nuốt.

- Đắng miệng: Triệu chứng đắng miệng nếu có đi kèm với một hay nhiều các triệu chứng trên thường là biểu hiện kết hợp của hai bệnh trào ngược dạ dày và trào ngược dịch mật (dịch mật trào từ ruột non vào dạ dày, rồi theo dịch vị trào lên thực quản).

Để ngăn ngừa tốt bệnh này trước tiên cần đảm bảo các hai yếu tố sau: Phát hiện sớm bệnh và tìm được nguyên nhân gây bệnh. Phát hiện sớm là khi chỉ cần có 2 hay nhiều hơn trong số các triệu chứng trào ngược dạ dày nói trên, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán xác định. Từ đó mới có căn cứ để giải quyết bệnh từ tận căn nguyên.

Nguyên nhân gây bệnh và biện pháp phòng ngừa

Có 3 nguyên nhân trực tiếp gia tăng các yếu tố tấn công này, đó là stress kéo dài, viêm loét dạ dày tá tràng, đặc biệt là viêm loét hang vị và chức năng tiêu hóa kém (tỳ vị kém).

Nguyên nhân bẩm sinh: Nếu cơ thắt thực quản dưới bị yếu bẩm sinh, người bệnh cần tăng cường vận động để tăng chức năng co bóp của các cơ. Trường hợp nặng, bệnh nhân có thể được chỉ định phẫu thuật.

Nguyên nhân do stress kéo dài: Ngoài việc điều chỉnh lại lối sống, thái độ sống, người bệnh cần được hỗ trợ bởi các biện pháp an thần, làm dịu thần kinh, điều hòa hoạt động của dây thần kinh phế vị. Mục tiêu của việc này là để đảm bảo cân bằng tiết axit, triệt tiêu nguy cơ tái phát trào ngược.

Nguyên nhân do viêm loét kéo dài, đặc biệt là viêm hang vị: Giảm đau, làm lành các vết loét là ưu tiên hàng đầu. Nguyên nhân do tiêu hóa kém: nên sử dụng các phương pháp đông y vì đây là ưu thế vượt trội. Giải pháp kiện tỳ vị giúp dạ dày khỏe mạnh, từ đó đẩy lui trào ngược.

Trên thực tế, việc 2 hay 3 nguyên nhân này kết hợp với nhau trên cùng 1 bệnh nhân rất phổ biến. Do vậy, lựa chọn giải pháp toàn diện cho cả 3 nguyên nhân trên là lời khuyên dành cho người bệnh trào ngược.

Thói quen ăn uống, sinh hoạt, làm việc cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng đến việc phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản. Muốn ngăn ngừa bệnh trào ngược thực quản cần thực hiện nghiêm túc:

- Tinh thần: Tinh thần thư thái, thanh thản.

- Thức ăn: Biết lựa chọn ăn uống tốt cho dạ dày.

- Thể dục: Biết thể dục đúng cách và thường xuyên để duy trì trạng thái "nhân cường bệnh nhược".

- Thuốc: Lựa chọn biện pháp thực phẩm chức năng hỗ trợ chức năng tiêu hóa, giúp khỏe dạ dày, từ đó tránh xa được bệnh trào ngược.