Nhiều người bị thiếu canxi, nhưng thừa cũng gây bệnh

PGS.TS Trần Đáng, nguyên cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), cho biết canxi rất quan trọng, giúp ta sống, vận động và tồn tại. Canxi không chỉ quan trọng với sức khỏe của xương và răng mà còn có những vai trò quan trọng trong truyền dẫn tín hiệu thần kinh; giúp điều tiết hormone; giúp cơ bắp và mạch máu co thắt; hỗ trợ máu đông...

Cơ thể thừa hay thiếu canxi đều không tốt. Thiếu canxi thường do 2 nguyên nhân: Bị suy hoặc sai dinh dưỡng, khẩu phần ăn hằng ngày không đủ canxi, thiếu vitamin D; Hoặc thiếu do rối loạn biến dưỡng canxi do rối loạn nội tiết tố, lão hóa, do lối sống thiếu vận động…

Trong trường hợp này canxi có thể có dư trong khẩu phần ăn nhưng không được hấp thụ.

Mặt khác, canxi trong hệ xương cũng có thể bị thoái biến và thải loại ra theo nước tiểu. Khi canxi bị thải loại nhiều theo đường thận mà người đó ít vận động và uống ít nước, thì rất dễ bị sỏi đường tiểu (thận, bàng quang). 

Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng quốc gia, liều canxi cần cho mỗi người khác nhau tùy theo độ tuổi, giới tính. Cách duy nhất để cơ thể có canxi là lấy từ bên ngoài, thông qua thức ăn hay chất bổ sung. 

Nếu ăn uống đầy đủ chất, nhiều khả năng sẽ không cần bổ sung canxi vì canxi có nhiều trong các loại hạt, đậu, phô mai, rau cải, cá, sữa, sữa chua...

Thiếu canxi chủ yếu được chia làm 2 nhóm:

- Nếu bị hạ canxi máu sẽ có thể có các triệu chứng như: tê bì dị cảm bàn tay bàn chân, co giật cơ, hay bị chuột rút, tê mỏi cơ khi phải giữ nguyên một tư thế lâu. Thậm chí nặng hơn là co thắt cơ hô hấp gây khó thở, đau bụng quặn. 

Thiếu canxi máu làm cho hệ thần kinh cơ trở nên nhạy cảm và dễ bị kích thích hơn. Nhiều người bệnh có triệu chứng khó ngủ, dễ cáu gắt.

- Nếu thiếu canxi, xương sẽ không chắc khỏe. Trẻ em thiếu canxi sẽ chậm phát triển chiều cao, người già dễ bị thiếu canxi...

Dùng canxi sai hại người bệnh nguy kịch

Bác sĩ Cao Hồng Phúc, Bệnh viện 103, cảnh báo canxi là một nguyên tố vi lượng tốt cho sức khỏe, nhưng bổ sung cần chú ý để tránh gây hại:

- Thận yếu dễ tạo sỏi:  Canxi là một nguyên tố vi lượng tốt cho xương, vì vậy không chỉ những người còi xương, loãng xương mới bổ sung canxi mà trẻ em, người già thường dùng canxi để giúp xương phát triển, chắc khỏe.

Việc bổ sung canxi hợp lý rất tốt cho sức khỏe, nhưng nếu đang gặp trục trặc vì bệnh thận thì canxi lại là thứ không hoàn hảo. Lý do là vì canxi có thể làm tăng gánh nặng cho thận và có thể tạo thành sỏi ở những đối tượng này.

Thận là cơ quan duy nhất đào thải phần lớn các chất thải với công suất lớn. Liều dùng canxi ở người khỏe mạnh có thể là bình thường và thận chịu đựng được, nhưng đó là thận khỏe. 

Còn khi thận bị bệnh, canxi sẽ làm thận rắc rối. Thường thì thận bị quá tải trong trường hợp này và dễ tạo sỏi.

- Gây nguy hiểm đến tim mạch, huyết áp: Ở người già bị bệnh tim mạch, huyết áp nhưng vẫn bổ sung canxi để xương chắc khỏe mà không biết nó gây tác hại lên bệnh, làm khó kiểm soát các bệnh tim mạch.

Các bệnh tim mạch nhạy cảm với canxi như tăng huyết áp, suy tim đang điều trị rất dễ bị ảnh hưởng bởi canxi. Lý do đó là vì nồng độ canxi cao hơn bình thường ở trong máu có thể làm tăng co mạch, một tác nhân gây tăng huyết áp. 

Đặc biệt, canxi có thể làm tăng thêm tác dụng của thuốc cường tim, nên có thể gây ra ngộ độc gần như quá liều.

Do đó với những người đang điều trị bệnh tim mạch, huyết áp thì tốt nhất không nên bổ sung canxi. Vì khi nồng độ canxi quá cao có thể gây tác hại. Mà chúng ta lại rất khó kiểm soát thế nào là nồng độ canxi không quá cao.

Tuy nhiên nếu người bệnh tim mạch, huyết áp đang bị các bệnh lý cấp tính do thiếu canxi như loãng xương nặng thì cần điều trị. Khi đó nhất thiết phải có sự theo dõi của bác sĩ tim mạch + xương khớp khi điều trị phối hợp nhiều bệnh thế này.

Không phối hợp vitamin D bỏ phí canxi, do canxi và vitamin D gần như là cặp bài trùng không thể thiếu. Vitamin D giúp chuyên chở canxi tới màng ruột và giúp ruột hấp thụ canxi nhiều hơn. Vitamin D giúp canxi đi vào xương nhanh chóng nên hiệu quả điều trị nhanh đạt được hơn.

Vì vậy, tốt nhất khi bổ sung canxi nên chọn mua viên uống canxi có bổ sung vitamin D đi kèm. Còn nếu không, không còn cách nào khác là phải dùng thêm viên dầu bổ sung vitamin D hoặc sử dụng nhiều hơn nữa các thực phẩm có chứa vitamin D.

- Uống nước trái cây với canxi dễ ngộ độc: Nước trái cây là thứ nước rất tốt cho sức khỏe, chứa nhiều nguyên tố vi lượng, khoáng và vitamin. Nhưng nếu uống cùng canxi thì lại là một sai lầm nguy hại.

Bởi trái cây và canxi không có "họ" với nhau, nước trái cây làm canxi trở nên khó hấp thụ hơn. Trong nước trái cây có nhiều thành phần. Một trong các thành phần đó là axit hữu cơ oxalic. Axit này nếu được kết hợp với canxi trong viên uống bổ sung thì nó sẽ tạo thành muối canxi oxalat. Chất này rất khó tan và canxi vì thế khó hấp thụ, nhất là nước cam, chanh rất giàu oxalic.

Sự bình phục từ ngộ độc oxalat canxi quá liều là có thể, nhưng các tổn thương vĩnh cửu đối với gan và thận có thể xảy ra. 

Vì vậy, tốt nhất không nên dùng nước trái cây để uống canxi. Thứ nước tốt nhất là nước lọc đun sôi để nguội. Nếu muốn uống nước trái cây thì hãy dùng nó trước hai giờ đồng hồ so với thời điểm uống canxi.

Các nguồn thực phẩm giúp bổ sung canxi cho xương chắc khỏe

Dù đóng vai trò trọng yếu, nhưng cơ thể chúng ta lại không thể tự tổng hợp được canxi mà cần được bổ sung thông qua chế độ ăn uống hàng ngày.