Bỉ (giữa) và Đan Mạch là những đội chơi mãn nhãn với sơ đồ 3 trung vệ - Ảnh: AFP
Tìm lại những tài liệu về bóng đá, sơ đồ 3-5-2 (hoặc các biến thể như 3-4-2-1, 5-3-2) gắn liền với tên tuổi của HLV Carlos Bilardo - người đã đưa Argentina vô địch World Cup 1986. Đỉnh cao của sơ đồ này là trận chung kết World Cup 1990, khi Argentina và Đức (do HLV Franz Beckenbauer dẫn dắt) đều cùng sử dụng nó.
Nhưng đến cuối thập niên 1990, 3-5-2 dần rơi vào quên lãng. Lúc ấy, người ta nhận ra 3-5-2 thực chất là 5-3-2, vì 2 cầu thủ chạy cánh trên hàng tiền vệ cũng là hậu vệ. Và một đội bóng ra sân với 5 hậu vệ sẽ bị chỉ trích về tính tiêu cực. Nhưng 20 năm sau, sơ đồ 3 trung vệ trở lại đấu trường quốc tế với tuyển Ý ở VCK Euro 2016. Lúc đó, chỉ có Ý và Xứ Wales sử dụng 3-5-2 và cả hai đều để lại dấu ấn đáng kể.
Cuộc cách mạng từ Conte
Kết thúc Euro 2016, HLV Conte sang Chelsea và mang 3-5-2 đến Anh. Lập tức Conte tạo nên một cơn sốt về sơ đồ 3 trung vệ. Mùa giải này có rất nhiều CLB lớn sử dụng sơ đồ này từ Real Madrid, Barca cho đến cả Man City, và đỉnh cao chính là nhà vô địch Champions League Chelsea.
Đến VCK Euro 2020, sơ đồ 3 trung vệ thực sự tràn ngập. Chỉ tính trong lượt đấu đầu tiên của giai đoạn vòng bảng đã có 10 đội sử dụng sơ đồ 3 trung vệ, gồm Thụy Sĩ, Phần Lan, Bỉ, Áo, Macedonia, Hà Lan, Scotland, Ba Lan, Hungary và Đức.
Đến lượt đấu thứ 2, người ta thấy có thêm Nga và Đan Mạch, và hiệu quả của nó cực kỳ rõ rệt. Tuyển Anh có lẽ cũng đã chơi 3-5-2 hoặc 3-4-3 nếu cầu thủ chạy cánh Trent Alexander-Arnold không dính chấn thương trước giải (ở World Cup 2018, Anh đã chơi với sơ đồ này).
Phù hợp với xu thế hiện đại
Đã hơn 3 thập niên kể từ ngày 3-5-2 ra đời, dân làng bóng đã nằm lòng những ưu, khuyết điểm của nó. "Với 3 trung vệ, việc lấp kín những khoảng trống của hàng thủ trở nên tốt hơn.
Mặt khác, các trung vệ cũng thường dâng cao để mang đến sự hỗ trợ cho hàng tiền vệ. Khi có bóng, 3-5-2 cũng cung cấp đến 7 cầu thủ cho mặt trận tấn công, gây khả năng pressing rất tốt" - HLV Daniel Dos Santos (người Brazil) lý giải.
Ông Dos Santos cũng chỉ ra điểm yếu của 3-5-2 là sức ép quá lớn đối với 2 cầu thủ chạy cánh, những người phải đáp ứng cường độ làm việc căng thẳng trên mặt trận tấn công lẫn phòng ngự. Nếu chuyển sang 3-4-3, trung tâm hàng tiền vệ có thể lại không đủ người. Vậy tại sao sơ đồ 3 trung vệ vẫn trở lại và bùng nổ ở bóng đá hiện đại?
Sự đa năng của các cầu thủ ngày nay là một câu trả lời. Thật vậy, khi Đức áp đảo Bồ Đào Nha, người ta thấy những cầu thủ làm bóng nhiều nhất của họ (sau Toni Kroos) là hai trung vệ Rudiger và Ginter. Mỗi người đều cầm bóng với tỉ lệ 6,5%, cao hơn bất kỳ cầu thủ nào phía Bồ Đào Nha. Nhờ vậy, tuyển Đức có thể tự tin chơi sơ đồ 3-4-3 với 2 tiền vệ trung tâm.
Mặt khác, thể lực của các cầu thủ ngày nay tốt hơn và một số hậu vệ chơi tấn công hay chẳng kém tiền đạo. Kimmich (Đức), Robertson (Scotland), Maele (Đan Mạch) hay Dumfries (Hà Lan) là ví dụ điển hình. Do đó, 3-5-2 không còn là một sơ đồ nặng về phòng ngự nữa khi một nửa số đội dự Euro sở hữu những cầu thủ chạy cánh công thủ toàn diện.
Đặc biệt, những đội chơi với 3 trung vệ có xu hướng tấn công phóng khoáng và ghi khá nhiều bàn thắng ở VCK Euro 2020. Cụ thể, Hà Lan có 8 bàn ở vòng bảng, Bỉ có 7 bàn, Đan Mạch 5 bàn... Ngay cả với những đội có truyền thống phòng ngự như Thụy Sĩ cũng bỗng trở nên "đẹp mắt" hẳn với sơ đồ đang là "mốt" này.
Quyết tâm của HLV Frank De Boer
Người Argentina và Đức sáng tạo ra sơ đồ 3 trung vệ, người Ý đưa nó trở lại đấu trường hiện đại, nhưng có lẽ Hà Lan mới là nền bóng đá có nhiều HLV tin dùng sơ đồ này nhất. Từ Louis Van Gaal, Ronald Koeman cho đến Frank De Boer hiện tại đều áp dụng 3-5-2 cho tuyển Hà Lan.
Trong giai đoạn Koeman dẫn dắt, ông khởi đầu với 3-5-2 nhưng sau đó chuyển sang 4-3-3 theo yêu cầu của một số trụ cột do đã quen với sơ đồ này ở CLB. Chấn thương của trung vệ Van Dijk đã khiến HLV De Boer quyết tâm trở lại với 3-5-2 để giúp hàng thủ chắc chắn hơn, và rồi họ gặt hái hiệu quả không thể ngờ.
Sơ đồ 3 trung vệ không hề lỗi thời
Đó là chia sẻ của cựu HLV trưởng đội tuyển U20 VN dự World Cup Hoàng Anh Tuấn và chuyên gia Đặng Phương Nam về sự lên ngôi của sơ đồ 3 trung vệ tại Euro 2020.
HLV Hoàng Anh Tuấn: Sơ đồ này rất cơ động
Trong xu thế chiến thuật hiện tại, đá 3 trung vệ là hay nhất bởi cầu thủ bây giờ toàn diện hơn. Ngoài ra, ưu điểm của sơ đồ này là tính cơ động khi có thể chuyển từ trạng thái phòng ngự sang tấn công rất nhanh và ngược lại.
Nhiều đội tuyển chơi với 4 hậu vệ cũng có thể biến đổi thành 3 trung vệ khi tấn công vì khi cặp hậu vệ cánh dâng cao, một tiền vệ phòng ngự sẽ chơi lùi xuống để hình thành nên hệ thống phòng ngự 3 trung vệ.
Nhưng con người vẫn mang tính quyết định. Chẳng hạn, đội tuyển VN đá tốt với ba trung vệ vì ông Park có những con người phù hợp so với thời HLV Toshiya Miura (Nhật Bản) thường chơi với 4 hậu vệ.
Các trung vệ Việt Nam hiện tại có thể đá lệch trái, lệch phải nên khi đưa vào hệ thống chiến thuật 3 trung vệ đã thi đấu tốt. Tùy từng đối thủ, ông Park sẽ cho đội tuyển Việt Nam đá 3-4-3, 3-5-2 hoặc 5-4-1, nhưng hệ thống 3 trung vệ thì không bao giờ thay đổi.
Chuyên gia Đặng Phương Nam: Quan trọng là cách vận hành
Sơ đồ chiến thuật chỉ là hình thức, quan trọng là cách vận hành và con người trên sân sẽ quyết định. Sơ đồ 3 trung vệ thật ra không hề lỗi thời. CLB Chelsea vô địch UEFA Champions League 2021 cũng với sơ đồ 3 trung vệ đó thôi.
Sự thay đổi này tùy thuộc vào triết lý của các HLV và lực lượng đang có trong tay. Hà Lan trước đây đá 4-3-3 thì năm nay đá 3-4-1-2 do có hai hậu vệ biên tốt là Van Aanholt (trái) và Dumfries (phải). Điều này giúp họ đẩy đội hình lên rất cao để chơi tấn công biên. Tương tự là tuyển Đức, khi họ có hai cầu thủ chạy cánh quá tốt là Gosens (trái) và Kimmich (phải).
Đội tuyển Việt Nam hiện nay cũng có sự giống nhau về hệ thống chiến thuật so với các đội tuyển cùng chơi 3 trung vệ tại Euro 2020. Đó là sự cơ động và xuất sắc của hai cầu thủ chạy cánh.
Nhưng sự khác biệt nằm ở tuyến tiền vệ. Theo đó, các đội tuyển chơi tốt với sơ đồ 3 trung vệ ở Euro 2020 thường chơi với 2 tiền vệ trụ, trong khi Việt Nam chỉ chơi với một tiền vệ trụ (Tuấn Anh hoặc Xuân Trường) tại ba trận vừa qua tại vòng loại World Cup 2022.
Điều quan trọng là cặp tiền vệ trụ phải chơi cực tốt để góp phần làm nên thành công của sơ đồ 3 trung vệ. Tại VCK Euro 2020, tuyển Đức có cặp tiền vệ trụ Kroos - Gundogan hay Hà Lan có cặp tiền vệ trụ Wijnaldum - De Jong đều chơi rất hay.
NGUYÊN KHÔI ghi
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận