Đồi Dinh nhìn từ trên cao là khu đất rộng gần 5 hecta, theo kế hoạch đây sẽ là nơi xây công trình khách sạn 10 tầng và dinh Tỉnh trưởng sẽ bị nâng lên 28m so với vị trí cũ - Ảnh: M.VINH

Sau thời gian dài “lấy ý kiến nhân dân” về 3 phương án quy hoạch không gian đồi Dinh với nhiều dư luận trái chiều, tỉnh Lâm Đồng đã lựa chọn phương án 1: nâng dinh Tỉnh trưởng lên 28m so với vị trí ban đầu, đồng thời xây dựng tổ hợp khách sạn, thương mại, trung tâm hội nghị 1.500 chỗ.

Sai luật

Kiến trúc sư Phan Minh Tiến (chuyên ngành kiến trúc - bảo tồn), một người nghiên cứu sâu về các công trình di sản của Đà Lạt, phân tích: "Ngày 8-12-2017, UBND tỉnh Lâm Đồng ban hành quy định bảo tồn, quản lý, sử dụng quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước trên địa bàn thành phố Đà Lạt.

Trong đó, công trình số 01 Lý Tự Trọng, tức dinh Tỉnh trưởng (cũ), được xếp vào danh sách biệt thự thuộc sở hữu nhà nước thuộc nhóm 1 và được cấp giấy chứng nhận "Biệt thự có giá trị lịch sử, văn hóa hoặc biệt thự có kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu".

UBND tỉnh nêu rõ các ý như sau: Dinh Tỉnh trưởng được công nhận là biệt thự gắn với di tích lịch sử, chính trị, văn hóa theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa; biệt thự có giá trị điển hình về kiến trúc.

Với việc công nhận và xếp loại như trên, chiếu theo các quy định đã ban hành và còn hiệu lực, thì dinh Tỉnh trưởng phải được bảo tồn, khu vực đồi Dinh nằm trong khuôn viên của dinh Tỉnh trưởng cũng phải được bảo tồn, kể cả cây xanh, cổng, hàng rào, các khối công trình bên trong khuôn viên.

Dinh Tỉnh trưởng là tổ hợp công trình thuộc diện bảo tồn đặc biệt theo các quy định của tỉnh Lâm Đồng trước đó - Ảnh: M.VINH

Trong 3 phương án đã trưng bày để lấy ý kiến cộng đồng đều không đảm bảo thực hiện đúng luật. Phương án 1 được lựa chọn càng sai khi tiếp cận một công trình cần bảo tồn theo luật định.

Tôi xin phân tích tính bảo tồn khi xem trình bày chi tiết của phương án 1, nâng dinh Tỉnh trưởng lên 28m, là đã vi phạm về nơi chốn của công trình di sản, khiến dinh Tỉnh trưởng không còn là di sản nữa. Những sự kiện lịch sử đã diễn ra ngay trong khối nhà hiện hữu ở mặt đất, chứ không phải trong khối nhà trên cao 28m".

Dinh Tỉnh trưởng đã có tên trong danh sách bảo tồn biệt thự ở TP Đà Lạt, thuộc diện bảo tồn đặc biệt theo đề án sử dụng hợp lý quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước tại TP Đà Lạt ban hành ngày 25-8-2011 theo quyết định số 49/2011/QĐ-UBND. Quyết định này được kế thừa ở các quyết định mà kiến trúc sư Phan Minh Tiến nêu ở trên.

Rừng cây nhỏ bên trong đồi Dinh toàn là cây cổ thụ, khác biệt hoàn toàn với hệ cây thông ở Đà Lạt - Ảnh: M.VINH

Phải giữ nguyên môi trường sống của di sản

PGS.TS.KTS Nguyên Hạnh Nguyên, chuyên gia về di sản, người từng thực hiện tọa đàm về di sản Khu Hòa Bình - trung tâm Đà Lạt, cho biết:

"Chưa có một đô thị nào ở Việt Nam được thiết kế xây dựng bài bản ngay từ đầu như Đà Lạt. Dinh Tỉnh trưởng được xây dựng năm 1910 cùng thời với những ngày đầu xây dựng thành phố nên nó là dấu ấn, nó ghi dấu bản sắc của đô thị.

Về mặt bảo tồn di tích thì phải phân tích công trình di sản trong mối quan hệ với cảnh quan để tạo thành một thể thống nhất không thể tách rời. Đây là công trình di tích lịch sử, không phải di sản kiến trúc nghệ thuật. Nó mang giá trị "hồn nơi chốn" chứ không phải giá trị nghệ thuật".

Mặt trước dinh Tỉnh trưởng - Ảnh: M.VINH

Bà Nguyên nhấn mạnh: "Bài toán ở đây là "bảo vệ môi trường di sản" không phải giữ một cái xác nhà rồi đưa vào một bối cảnh hoàn toàn xa lạ. Cụ thể là phải giữ yên môi trường sống của di sản, không thể nhấc nó lên bằng một khách sạn cao 28m.

Hơn nữa, làm cách nào để bảo tồn nguyên vẹn công trình khi nó có kết cấu gạch và đã hơn 100 tuổi. Không thể đảm bảo được độ bền của cấu kiện khi tác động vào cấu trúc của nó.

Với một di sản mang tính lịch sử như đồi Dinh và dinh Tỉnh trưởng, lẽ ra phải tìm cho nó một lối đi (có thể mở con đường kết nối từ bến xe Tùng Nghĩa đi thẳng lên đồi Dinh) để nó dễ tiếp cận hơn với cộng đồng thì phương án lại tác động quá thô bạo vào cảnh quan, đưa nó vào bên trong khách sạn (một công trình thương mại dịch vụ, không phải công trình văn hóa) là đã làm mất đi tính kết nối cộng đồng của nó".

Phương án quy hoạch không gian đồi Dinh tỉnh Lâm Đồng chọn là "bứng" dinh Tỉnh trưởng khỏi mặt đất đặt ở vị trí cao hơn ban đầu 28m.

Phương án phát triển không gian đồi Dinh được chọn đề cập nhiều đến kiến trúc xanh, tuy nhiên với phương án này theo tiêu chí kiến trúc xanh đã được Bộ Xây dựng thông qua thì có tới 3/5 tiêu chí (1, 4 và 5) không đạt.

Tiêu chí kiến trúc xanh Việt Nam gồm: Thứ nhất, địa điểm bền vững; Thứ nhì, sử dụng tài nguyên, năng lượng hiệu quả; Thứ ba, chất lượng môi trường trong nhà; Thứ tư, kiến trúc tiên tiến, bản sắc; Thứ năm, tính xã hội, nhân văn bền vững.

Giữa mật độ dày đặc bêtông ở trung tâm Đà Lạt, mảng xanh đồi Dinh trở nên đặc biệt. Nhiều người đặt câu hỏi về tính hợp lý của việc xây dựng một tổ hợp khách sạn lớn ở nơi đã quá chật chội với nhà cao tầng, khách sạn, chợ - Ảnh: M.VINH

Lâm Đồng quyết định nâng dinh Tỉnh trưởng lên 28m, làm tổ hợp khách sạn

TTO - Tỉnh Lâm Đồng đã thống nhất chọn phương án nâng dinh Tỉnh trưởng nằm ở đồi Dinh (điểm cao nhất trung tâm Đà Lạt) cao hơn so với vị trí ban đầu 28m để thực hiện tổ hợp khách sạn cao tầng.