Bộ trưởng Carter phát biểu tại Shangri-La sáng 30-5 - Ảnh: Quỳnh Trung

Đề cập vấn đề theo hướng tạo ra “Cấu trúc an ninh khu vực để mọi người cùng phát triển”, Mỹ đã lên tiếng kêu gọi Trung Quốc chấm dứt ngay lập tức việc bồi đắp đảo nhân tạo quy mô lớn ở biển Đông. Washington cũng tuyên bố sẽ tiếp tục điều máy bay và tàu quân sự đến khu vực này. 

Bộ trưởng Carter chỉ rõ Bắc Kinh đang cư xử không tuân theo các thông lệ quốc tế. Trong khán phòng có sự góp mặt của đoàn đại biểu Trung Quốc, ông Carter nói: “Đầu tiên, chúng tôi muốn có một giải pháp hòa bình cho mọi cuộc tranh chấp. Để chấm dứt điều đó, cần chấm dứt ngay lập tức và lâu dài đối với việc bồi đắp đảo”. 

Bộ trưởng Carter cho biết Mỹ “quan ngại sâu sắc” về quy mô bồi đắp đảo của Trung Quốc cũng như viễn cảnh quân sự hóa xa hơn trên các đảo. Ông cũng nói thêm rằng Washington phản đối việc quân sự hóa trong vùng tranh chấp vì điều này làm tăng các nguy cơ tính toán sai hoặc xung đột. 

Ông Carter nhấn mạnh các tranh chấp về lãnh thổ ở biển Đông không thể giải quyết bằng con đường quân sự.  

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ kêu gọi nối lại các giải pháp ngoại giao để giải quyết các tranh chấp về chủ quyền với sự dẫn đầu của ASEAN bởi tổ chức này đóng vai trò trung tâm trong cấu trúc an ninh khu vực.  

Trong phiên thảo luận với đại biểu sau bài phát biểu của Bộ trưởng Carter, có lẽ những người mong chờ màn khẩu chiến giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ phải thất vọng khi chỉ một đại diện từ đoàn Trung Quốc phản ứng lại với chỉ trích của ông Carter nhưng cũng không quá gay gắt. 

Ở hàng ghế đại biểu, ông Triệu Hiểu Trác, chuyên gia Học viện Khoa học quân sự Trung Quốc, cho biết những chỉ trích của ông Carter đối với Bắc Kinh là “sai và không mang tính xây dựng” với lời lẽ biện minh rằng “tự do hàng hải ở biển Đông hoàn toàn không phải là vấn đề vì cho đến giờ tự do hàng hải không bị ảnh hưởng”.

Nhưng ông Triệu cũng đánh giá những bình luận của ông Carter không mang tính thù địch như của người tiền nhiệm tại Đối thoại Shangri-La năm ngoái. 

Ông Triệu có hỏi ông Carter là “biện pháp nào để duy trì hòa bình, ổn định cho biển Đông?”. Đáp lại, Bộ trưởng Carter nhắc lại lập trường rất rõ ràng của phía Mỹ là tất cả các quốc gia tuyên bố chủ quyền ở biển Đông cần phải kìm lại việc cải tạo đất, không quân sự hóa các thực thể và theo đuổi các giải pháp hòa bình. 

“Tàu và máy bay Mỹ đã di chuyển ở biển Đông hàng thế kỷ qua. Chúng tôi không có ý định thay đổi thực tế này. Mỹ không tạo ra thực tế mới ở biển Đông mà chính là Trung Quốc tạo ra thực tế mới thông qua việc xây dựng đảo” - ông Carter trả lời đại diện Trung Quốc. 

Truyền thông khu vực cho rằng phản ứng chính thức của đoàn Trung Quốc sẽ được rõ ràng hơn vào hôm nay (31-5) khi phó tổng tham mưu trưởng quân đội Tôn Kiến Quốc có bài phát biểu.

Báo South China Morning Post dẫn lời một nguồn tin thân cận quân đội Trung Quốc tiết lộ trong bài phát biểu của mình, ông Tôn Kiến Quốc sẽ có nhiệm vụ “giải nhiệt” căng thẳng vấn đề biển Đông.

Trong phát biểu hôm qua, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Gen Nakatani cảnh báo rằng các dự án bồi đắp đảo nhân tạo ở biển Đông đem lại rủi ro đưa khu vực vào tình hình hỗn loạn và kêu gọi ứng xử có trách nhiệm ở vùng biển này.

Ông Nakatani cảnh báo rằng nếu không chú ý đến tình hình, trật tự sẽ sớm chuyển thành hỗn loạn, hòa bình và an ninh sẽ sụp đổ. 

Ông Nakatani đề xuất “sáng kiến Đối thoại Shangri-La”. Sáng kiến này gồm ba giải pháp để tăng cường an toàn hàng hải và hàng không trong khu vực, bao gồm cả việc theo dõi liên tục không phận do các nước thành viên ASEAN thực hiện.

Theo Reuters, Nhật đang hướng đến việc đóng vai trò an ninh mạnh mẽ ở biển Đông bằng cách mở rộng tuần tra hàng hải và hàng không.

Các chỉ huy quân đội Mỹ nói họ hoan nghênh những cuộc tuần tra như vậy bởi nó giúp đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.