Nhiều trẻ em vùng ven biển của tỉnh Bạc Liêu hằng ngày phải theo cha mẹ mò nghêu mưu sinh nên không thể đến trường - Ảnh: Tiến Trình

Trong 100 phiếu khảo sát của Tuổi Trẻ tại các địa phương Sóc Trăng, Bạc Liêu, An Giang thì có tới 75 trường hợp bỏ học vì gia đình khó khăn, 13 trường hợp không thích học, 6 trường hợp học không tiếp thu được, còn lại là các lý do bỏ học vì không có hộ khẩu, phải ở nhà giữ em...

Điều đáng nói là số em muốn học lại chưa tới một nửa (chỉ 40 phiếu), trong khi số không muốn học là 46!

Nghèo, không thích học

Tại huyện An Phú (An Giang) chúng tôi gặp khá nhiều trẻ em đi làm thuê, bán vé số dạo hoặc lông nhông ngoài đường, tất cả đều bỏ học sớm. Trong một số quán cà phê sân vườn, quán ăn lớn ở thị trấn có hàng chục thiếu niên làm chân chạy bàn, bưng bê. Các em đều cho biết do gia đình nghèo nên học xong lớp 9 thì nghỉ, đi làm kiếm tiền phụ tiếp cha mẹ.

“Có muốn học tiếp rồi học lên đại học cũng không được bởi cha mẹ nghèo sao mà lo nổi” - em Huỳnh Văn Toàn chia sẻ.

Nhiều em khác kể cha mẹ mình hồi xưa cũng ít học, thậm chí không biết chữ nên chẳng ai quan tâm việc học hành của con cái, cứ để con cái đi học kiểu được chăng hay chớ. Trong khi bạn bè đi học thêm hay nhờ cha mẹ dạy kèm mới hiểu bài, còn các em học không biết nhờ ai kèm cặp, cũng không có tiền đi học thêm nên lâu ngày... bị đuối, không theo kịp chương trình. “Càng học lâu càng không hiểu, đầu óc rối tung nên chán rồi bỏ học luôn” - cậu bé Nguyễn Văn Thành vô tư kể.

Ông Lê Văn Hậu, trưởng Phòng GD-ĐT huyện An Phú, cho biết phần lớn học sinh bỏ học đều có gia cảnh khó khăn, cha mẹ làm thuê làm mướn qua ngày, nhiều em bị buộc đi theo phụ giúp gia đình. “Những hộ bỏ lên TP.HCM, miền Đông kiếm sống đều dắt con cái theo phụ chuyện mưu sinh hoặc cho con nghỉ học ở nhà trông nhà cửa, trông em nhỏ, người già. Từ đó một số em sớm đi làm thuê, bán vé số kiếm thêm thu nhập nên không thể đi học trở lại” - ông Hậu nói.

Tại Bạc Liêu, tình hình cũng tương tự. Khảo sát một số xã ven biển như Vĩnh Trạch Đông (TP Bạc Liêu), Vĩnh Hậu (huyện Hòa Bình) thì đa số trường hợp học sinh bỏ học cũng có nguyên nhân gia đình nghèo, đông con; một số ít em không thích học hoặc đường sá đi lại không thuận tiện khiến các em học “bữa đực bữa cái”.

Ông Nguyễn Kiên Nhẫn, chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Bạc Liêu, kể có lần ông đến một ấp của xã Vĩnh Hậu - nơi có hơn 30 học sinh tiểu học nhưng giờ chỉ 5 - 6 em đi học, còn lại đều ở nhà. Đường đến trường của những học sinh này rất xa, đi xe ôm cũng mất vài chục nghìn đồng nên việc đi học không đều, đa số các em phải theo cha mẹ mưu sinh.

Thầy K., giáo viên dạy văn lớp 12 ở huyện An Minh (Kiên Giang), chia sẻ mấy năm gần đây đời sống kinh tế của người dân địa phương phát triển khá nên chuyện học sinh bỏ học vì hoàn cảnh nghèo rất hiếm. Tuy nhiên, việc học sinh đang học nhưng vì ham chơi, đua đòi, sức học sa sút dẫn tới tâm lý chán học rồi trốn học và sau cùng là bỏ học, vào đời sớm là điều đáng lo ngại tại địa phương này.

Giải pháp có, bỏ học vẫn cao

Ông La Công Tâm, giám đốc Sở GD-ĐT An Giang, cho biết mấy năm qua các địa phương thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, song song đó là tuyên truyền tầm quan trọng của sự học, đẩy mạnh phong trào khuyến học rộng khắp.

Các giáo viên phải thường xuyên theo dõi nắm số học sinh có nguy cơ bỏ học để động viên giúp đỡ kịp thời, cũng như báo cho địa phương tạo điều kiện hỗ trợ các em an tâm đi học. Dù vậy tỉ lệ học sinh bỏ học tại tỉnh này vẫn còn cao, đặc biệt ở bậc trung học.

Ông Trác Văn Đây, phó giám đốc Sở GD-ĐT Bạc Liêu, cũng cho biết nhiều địa phương đã quan tâm chỉ đạo triển khai thực hiện tốt công tác khuyến học, phụ huynh đã có sự quan tâm hơn đối với việc học hành của con em mình... nên tỉ lệ học sinh bỏ học năm sau thấp hơn năm trước. Tuy nhiên cũng như An Giang, số lượng học sinh bỏ học ở Bạc Liêu vẫn còn khá cao.

Tương tự, ông Ninh Thành Viên - phó giám đốc Sở GD-ĐT Kiên Giang - cho biết tỉ lệ học sinh bỏ học của địa phương này tuy còn cao nhưng giảm dần qua từng năm. Cụ thể, năm học 2013 - 2014 tỉ lệ học sinh bỏ học ở bậc trung học cơ sở là 2,9%, trung học phổ thông 4,1%. Sang năm học 2014 - 2015, tỉ lệ này giảm xuống lần lượt là 2,68% và 3,92%.

“Song nói gì thì nói, quan trọng nhất vẫn là vai trò của nhà trường. Chúng tôi giao nhiệm vụ cho từng giáo viên chủ nhiệm phải theo sát tâm tư, tình cảm, nắm rõ hoàn cảnh cụ thể của những học sinh có nguy cơ bỏ học cao. Kinh nghiệm thực tế cho thấy nhiều lúc chỉ cần một lời động viên ân cần của thầy cô, bạn bè là học sinh bỏ học đã trở lại lớp” - ông Viên nói.