Một tiết học đạo đức về lễ phép với thầy cô giáo của học sinh lớp 1 Trường tiểu học Hồ Văn Huê, Q.Phú Nhuận, TP.HCM - Ảnh: NHƯ HÙNG

Người lớn vẫn trách trẻ con quên nói "cảm ơn", "xin lỗi". Nhưng chính người lớn cũng quên đó thôi, ngay trong gia đình mình.

Trẻ cần học những bài học ứng xử đầu tiên từ người lớn trong nhà.

Chuyện con trẻ

Tôi dẫn cháu đến dự sinh nhật bạn cùng lớp tiểu học. Buổi tiệc rất vui. Lúc ra về, vì yêu quý các bạn nên cô bé chủ nhà mang chia cho mỗi bạn một món quà nhỏ. Bạn nào cũng vui vẻ nhận nhưng chẳng thấy cháu nào cảm ơn, riêng cháu tôi thì từ chối. 

Bạn dúi vào tay cháu một quyển truyện tranh nhưng cháu bảo: "Cảm ơn bạn, nhưng quyển này mình có rồi". Thấy vậy mẹ cô bé đưa cho cháu gái tôi một cái bánh, cháu tôi vui vẻ nhận và nói cảm ơn.

Về đến nhà, cháu nói: "Bà có thích ăn cái bánh này không?". Tôi ngạc nhiên: "Cháu không thích vậy tại sao lại nhận? Còn quyển truyện tranh bà nhớ là nhà mình chưa có sao cháu bảo có rồi?". Cháu gái chỉ cười bảo: "Tại cháu thấy mẹ bạn không vui khi bạn ấy tặng cháu quyển truyện tranh. Nếu cháu từ chối nhận cái bánh thì bạn ấy sẽ rất buồn bà ạ...".

Câu chuyện làm tôi nhớ đến những đứa trẻ khi đến nhà người khác tự do xới tung đồ chơi của con chủ nhà. Rồi thích cái gì thì khư khư lấy cho bằng được, nếu không được thì khóc lóc ầm ĩ, buộc người khác phải cho mình món đồ chơi ấy. 

Trong khi cha mẹ cháu chẳng nói được một câu xin lỗi hay cảm ơn. Không phải tự nhiên trẻ có cách xử sự dễ thương. Trẻ phải học hỏi được điều đó từ những người lớn trong nhà.

Và chuyện người lớn

Lần nọ, cũng đã lâu, tôi đến thăm một người bạn cũ, được chứng kiến mẹ chồng nàng dâu nhà bạn quấn quýt hạnh phúc, tâm đầu ý hợp đến lạ! Ra về, tôi nhớ nhất là câu cảm ơn, ánh mắt trìu mến rất tình cảm hai mẹ con họ dành cho nhau. Khi cô con dâu mang nước lên mời khách, bạn tôi nói: "Cảm ơn con". Lời nói không chút khách sáo, nó xuất phát từ đáy lòng...

Chợt giật mình. Từ ngày nhà tôi có con dâu, tôi chưa hề nói cảm ơn hay xin lỗi con lần nào. Con dâu đã phải bỏ việc làm để lo việc nhà. Hằng ngày tôi vẫn thường yêu cầu con dâu việc nọ việc kia và đã nghĩ đó là việc nghĩa vụ đương nhiên. 

Rồi nghĩ: cũng không ít lần, người nhà tôi tỏ ra khó chịu khi con dâu sắm sửa áo váy từ đồng tiền không phải từ lương của cô... Nhưng con dâu vẫn vui vẻ chu toàn mọi việc vì tình yêu thương gia đình. Người trong nhà, nhiều khi nghĩ sai, nói sai về nhau rất khó nói lời xin lỗi nhau.

Những lời cảm ơn, xin lỗi ngay trong nhà mình, với con, với cháu tuy đơn giản mà quý giá biết bao! Và cuộc sống của gia đình trở nên thoải mái, vui vẻ hơn rất nhiều. 

Ai cũng thường ước ao cuộc sống sung túc, gia đình đề huề, con cháu dâu rể mình phải thế này, thế kia... mà quên mất rằng mọi điều tốt đẹp nhất bắt đầu từ những lời cảm ơn hoặc xin lỗi, ngay trong nhà mình.

Nghĩ, biết xin lỗi thì mới nhận được lời cảm ơn. Và người lớn phải làm gương cho con trẻ, ngay trong từng gia đình, mới mong xã hội ứng xử văn minh hơn.

TTO - Cha ông ta có câu "Nhập gia tuỳ tục". Thế nên khi bước chân sang một đất nước xa lạ, tôi cũng đã phải học lại từ đầu những điều nhỏ nhất trong cuộc sống - Lời xin lỗi và cảm ơn!