Tác phẩm mở đầu bằng câu: "Khách sạn Verdun đã bị phá".

Ngắn, dứt khoát và có phần đường đột. Như một viên đạn ghim vào thời gian. "Đó là một tòa nhà kỳ cục, nằm đối diện ga, bao ngoài là một hàng hiên gỗ mọt ruỗng". Nhà văn tiếp tục miêu tả thế giới giờ điêu tàn.

Và độc giả hiểu, câu chuyện này khởi sự từ chỗ kết thúc

Trên nền khách sạn bị phá bỏ ấy, một tòa kiến trúc được dựng lên bằng giấy và mực, bằng những con chữ, bằng thứ ngôn từ tưởng chừng phơi bày tất cả nhưng lại chất chứa những tâm tình ẩn mật.

Từ khung cảnh vật đổi sao dời, nhân vật chính của Modiano đi qua chốn cũ, qua thời gian, ngược về những năm tháng xa xôi, trở lại hồi chàng 18 tuổi, tại thị trấn ven hồ.

Một mùa hè. Một câu chuyện không dẫn dắt người đọc bằng cách tạo ra kịch tính. Nó như chuỗi hình ảnh được chụp bằng đôi mắt thời gian, cứ thế lật giở lần hồi trước khi người ta kịp quên lãng.

Thị trấn ven hồ trong Biệt thự buồn của Patrick Modiano dưới nét cọ của hồi ức phủ lên mình một vẻ ngoài buồn man mác, lại như không thực.

Một chốn bảng lảng phủ dưới màn sương nhưng là màn sương của thiên nhiên hay màn sương của ký ức? Có lẽ là cả hai. Thế giới mà Modiano vạch ra trong tiểu thuyết này ở tình trạng nhập nhằng.

Chính địa lý của nơi đây cũng nói lên điều đó. Một chốn nằm trên đường phân ranh của những quốc gia. Đứng trên nước Pháp có thể nhìn qua bên kia hồ thấy những ánh đèn từ nơi theo nhân vật của Modiano mô tả trong sách là một "đất nước rất khó nắm bắt".

Mi là ai, mi, kẻ nhìn các bóng ma?

Trên miền đó cả con người cũng thành sương khói mông lung. Chàng 18 Victor Chmara trốn chạy hiện thực và nàng diễn viên trẻ Yvonne Jacquet vừa quyến rũ, bí ẩn. Họ gặp nhau. Rồi họ xa nhau.

Hiện tại đan xen quá khứ. Tưởng như đến một lúc ký ức của nhân vật có thể sai lạc tự đánh lừa mình và đánh lừa độc giả. Nhưng chính những yếu tố đó lại làm cho tác phẩm chân thật hơn, cá nhân hơn, nơi các chi tiết được tạc ra để đóng đinh vĩnh viễn vào hoài niệm, sống động đến nỗi tưởng như có thể sờ nắn được.

Chậm rãi, tinh tế nhưng không sa đà vào vụn vặt, tựa hồ cuộc sống này mọi thứ đều nặng mang một ý nghĩa tồn tại, trong khi thời gian cứ trôi và tất cả sau rốt sẽ nằm im dưới một quá khứ không cách chi vãn hồi lại ngoài nhớ tiếc.

Đến lúc nào đó, chính thứ gạch đá tưởng chừng vững chắc như căn biệt thự buồn cũng biến mất, những con người từng sống, từng đi đứng nói cười ở đó cũng biến mất.

Chỉ còn những bóng ma. Patrick Modiano đã chọn một câu của Dylan Thomas để làm đề từ cho cuốn sách: Mi là ai, mi, kẻ nhìn các bóng ma?

Và "Thời gian đã bọc lấy tất thảy những điều ấy trong một làn nước đọng không ngừng thay đổi màu sắc: lúc nhạt, khi lại xanh phớt hồng" (tr.171). Modiano đã bọc toàn bộ hoài niệm của Chmara trong làn nước đọng mong manh đó.

Khung cảnh nhà văn vẽ ra lúc nào cũng như được nhìn qua một lớp màn, biến độc giả thành kẻ tò mò nhìn vào cái đời sống bình thường của các nhân vật trôi qua, như năm tháng trôi qua như thể tới lượt chúng ta, chính chúng ta là "kẻ nhìn các bóng ma" nọ.

Những con người ấy rồi sẽ ra sao? Chí ít ta biết Victor Chmara còn sống, còn trở lại. Nhưng những con người khác? "Có những người thật bí hiểm - lúc nào cũng vẫn là những người đó - họ đứng như lính canh ở mỗi ngã tư cuộc đời" (tr.63).

Đến cuối sách, tác giả lặp lại hình ảnh người lính canh lần nữa. "Có thể nói ông như một lính canh cứ thế nhỏ dần đi. Một người lính chì" để khép lại toàn bộ tác phẩm.

Đọc sách khảo cứu của Nguyễn Văn Hầu để hiểu thấu lịch sử, học hỏi người xưa

Đọc bộ sách khảo cứu của Nguyễn Văn Hầu hiểu hơn về những con người đã góp phần khai hoang mở đất, những phẩm chất truyền thống của người Việt, văn hóa tín ngưỡng, lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.