TS Zach Abuza

Phán quyết của Tòa trọng tài đã vô hiệu hóa đường chín đoạn của Trung Quốc, cũng như khẳng định những thực thể mà nước này có yêu sách chủ quyền ở Trường Sa không có vùng đặc quyền kinh tế.

Điều đó có nghĩa là vùng đặc quyền kinh tế tính từ bờ biển của những quốc gia như Philippines và Việt Nam là có cơ sở pháp lý. 

Tuy nhiên, năm tháng còn lại của năm 2016 chứng kiến kết quả tốt đẹp trên bị xóa nhòa. Đầu tiên, tân Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã “cất vào tủ” phán quyết của Tòa trọng tài với hi vọng làm nồng ấm quan hệ giữa Manila và Bắc Kinh. 

Rồi sau đó ông Duterte đưa ra những tuyên bố hủy hoại mối quan hệ đồng minh lâu năm với Mỹ, cũng như gây khó khăn cho các hoạt động bảo đảm an ninh hàng hải (FONOPs) của Mỹ trong vùng biển của Philippines ở Biển Đông. 

Ông Duterte còn đe dọa hủy Hiệp định lực lượng thăm viếng (VFA), bật đèn xanh cho Trung Quốc, ngỏ ý muốn mua các loại vũ khí và các thiết bị quân dụng của nước này. Tuần trước, Manila nhận số tiền trợ cấp 14 triệu USD từ Bắc Kinh.

Tổng thống Duterte và Ngoại trưởng Philippines Yasay cùng tuyên bố không muốn thách thức các hoạt động xây dựng đảo của Trung Quốc, hay các hoạt động quân sự hóa của Bắc Kinh trên những đảo này. 

Trung Quốc đã cố gắng lôi kéo nhiều nước trong khu vực ASEAN. Thông qua các nỗ lực của mình, Trung Quốc đã thành công trong việc bảo đảm ASEAN không thể và không muốn tạo ra một phản ứng đa phương, hoặc thậm chí thách thức những yêu sách của Trung Quốc trong các diễn đàn ngoại giao. 

Ngoài ra, việc Trung Quốc gây sức ép với Singapore bằng cách thu giữ lô chín xe thiết giáp chở quân (APC) ở Hong Kong vừa rồi rõ ràng cho thấy Bắc Kinh đang phản ứng dữ dội việc các nước khác, trong đó có Mỹ, bán vũ khí cho Đài Loan.  

Nếu không có một nước Mỹ cam kết và có chính sách nhất quán đằng sau, rất khó để nhìn thấy các nước ASEAN ngồi lại cùng nhau về vấn đề Biển Đông. 

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vừa qua với chiến thắng của ông Donald Trump, một doanh nhân có tài thỏa thuận kinh doanh hơn là vốn chính trị và có những quyết sách rất khó đoán định. 

Vì tất cả các yếu tố trên, năm 2017 được dự đoán là một năm khó đoán định về vấn đề Biển Đông.