Một nhân viên y tế cho trẻ uống vaccine ngừa bại liệt tại Karachi, Pakistan, ngày 23/5/2022. Ảnh: apnews.com

Bệnh bại liệt, căn bệnh chết người từng làm hàng chục nghìn trẻ em bị liệt mỗi năm, đang lây lan ở London, New York và Jerusalem lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, buộc các nhà chức trách y tế phải đẩy nhanh các chiến dịch tiêm chủng phòng ngừa.

Bệnh bại liệt từng khiến các bậc cha mẹ trên khắp thế giới khiếp sợ trong nửa đầu thế kỷ 20. Bệnh này ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em dưới 5 tuổi và thường không có triệu chứng. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể sốt và nôn mửa. Cứ 200 ca thì có 1 trường hợp thể bệnh nặng dẫn tới tình trạng liệt vĩnh viễn và trong số những bệnh nhân đó, có tới 10% tử vong.

Căn bệnh này không có thuốc điều trị, song kể từ khi xuất hiện một loại vaccine vào những năm 1950, căn bệnh có thể hoàn toàn được phòng ngừa.

Afghanistan và Pakistan hiện là những quốc gia duy nhất ghi nhận nhiều ca mắc bệnh. Chủ yếu bệnh được lây truyền qua tiếp xúc với phân, chất thải. Một số ca mắc lây từ nước ngoài cũng được ghi nhận ở Malawi và Mozambique trong năm nay.

Tính đến thời điểm hiện tại, thế giới có hai chủng virus bại liệt. Ngoại trừ chủng tự nhiên, các nhà khoa học đã tìm ra những ca mắc hiếm hoi được cho là bệnh bại liệt có nguồn gốc từ vaccine. Thể virus thứ 2 này được phát hiện trong nguồn nước thải ở thủ đô London (Anh) và New York (Mỹ), trong đó đã có 1 ca bại liệt ghi nhận tại bang New York. Khi phân tích gien, virus này cũng tương tự loại đã được tìm thấy ở Jerusalem. Các nhà nghiên cứu đang cố gắng tìm hiểu mối liên hệ ở đây là gì.

Mặc dù bệnh bại liệt có nguồn gốc từ vaccine hầu như chưa từng xảy ra ở các thành phố trên, nhưng nó là một mối đe dọa đã được biết đến ở các quốc gia khác, gây ra các đợt bùng phát hàng năm, bao gồm 415 trường hợp ở Nigeria vào năm 2021.

Căn bệnh bắt nguồn từ việc sử dụng một loại vaccine bại liệt đường uống có chứa virus còn sống song bị làm cho suy yếu. Sau khi trẻ được chủng ngừa, virus sót trong phân trẻ em trong vài tuần và theo đường tiêu hóa ra ngoài. Trong các cộng đồng chưa được tiêm chủng, virus này sau đó lây lan và biến đổi để thành một chủng nguy hiểm hơn.

Các chuyên gia cho biết trong khi các quốc gia bao gồm Anh và Mỹ không còn sử dụng loại vaccine sống này thì những quốc gia khác vẫn sử dụng nó, đặc biệt là để ngăn chặn dịch bệnh. Điều này cho phép nguy cơ lây lan bệnh ra toàn cầu, đặc biệt là khi mọi người bắt đầu đi du lịch trở lại sau COVID-19.

Các chuyên gia nhận định nguyên nhân chính dẫn đến sự bùng phát những ca nhiễm virus bại liệt tự nhiên hay có nguồn gốc từ vaccine là do nhóm dân chưa được tiêm chủng.

Derek Ehrhardt, người đứng đầu nhóm bệnh bại liệt toàn cầu tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ, cho hay thái độ chần chừ trong việc tiếp nhận vaccine là một vấn đề gia tăng trước đại dịch. Sau đó, đại dịch COVID-19 đã gây ra tình trạng gián đoạn tồi tệ nhất đối với việc tiêm chủng thông thường của cả một thế hệ.

Năm 2020, thế giới ghi nhận tổng cộng 1.081 ca bại liệt có nguồn lây virus từ vaccine, gấp 3 lần so với năm trước. Từ đầu năm cho đến nay, thế giới ghi nhận 177 trường hợp, sau những nỗ lực lớn để đưa các chiến dịch tiêm chủng bại liệt trở lại đúng tiến độ.

Tuy nhiên, theo giới khoa học toàn cầu, trong đó có David Heymann - nhà dịch tễ học tại Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, những phát hiện về virus bại liệt trong nước thải là một lời cảnh tỉnh cho các bậc cha mẹ với một thông điệp quan trọng: Hãy bảo vệ trẻ bằng việc tiêm chủng.